خاورمیانه یکی از نمادین ترین شگفتی های طبیعی خود را از دست داده است. دریاچه ارومیا ، زمانی که بزرگترین دریاچه آب شور در منطقه و یک گنج حیاتی زیست محیطی است ، اکنون تقریباً کاملاً از بین رفته است.
طبق آخرین تصاویر ماهواره ای با وضوح بالا که توسط اداره ملی هوانوردی و فضایی ایالات متحده منتشر شده است (ناسا) ، این دریاچه به یک دشت نمک عظیم تبدیل شده است که تنها تکه های ریز آب در بعضی از مناطق باقی مانده است. قرن ها ، دریاچه ارومیا به دلیل آبهای خیره کننده فیروزه ای و تنوع زیستی منحصر به فرد شناخته شده بود ، اما امروز ، این به عنوان یادآوری آشکار از پیامدهای ویرانگر تغییرات آب و هوا ، سوء مدیریت و غفلت است.
کارشناسان چندین دلیل به هم پیوسته برای این فاجعه محیطی را ذکر می کنند: خشکسالی طولانی مدت مرتبط با تغییرات آب و هوایی جهانی ، ساخت سدهایی که آب را از رودخانه های تغذیه شده دریاچه منحرف می کند و استفاده بیش از حد و ناپایدار از آب برای کشاورزی و توسعه شهری. این عوامل در طی چند دهه برای ایجاد یک فرآیند برگشت ناپذیر از خشک شدن ترکیب شده است. عواقب در حال حاضر فاجعه بار است ، نه تنها برای اکوسیستم شکننده شمال غربی ایران بلکه برای سلامت و معیشت انسان. متخصصان محیط زیست هشدار می دهند که این فاجعه منطقه را در حاشیه فروپاشی زیست محیطی قرار می دهد. تنها در طی بیست سال گذشته ، دریاچه ارومیا 95 درصد از حجم آب خود را از دست داده است – یک کاهش چشمگیر که سال به سال قابل مشاهده بود در تصاویر ماهواره ای و گزارش های میدانی.
تصاویر رصدخانه زمین ناسا. 7 سپتامبر 2023
Hojjat Jabbari ، مدیر کل سازمان حفاظت از محیط زیست در غرب ایران اذکان استان ، در مصاحبه ماه ژوئیه با آژانس خبری Tasnim پذیرفته است که بازگرداندن دریاچه اکنون غیرممکن است. به گفته جباری ، این فاجعه با کاهش شدید بارندگی ، افزایش تبخیر به دلیل افزایش دما ، گسترش بی امان باغ ها و زمین های کشاورزی و به طور جدی ، عدم موفقیت دولت در اجرای تصمیمات اتخاذ شده توسط کمیته ترمیم دریاچه ارومیا انجام شد.
جباری گفت: “این یک اتفاق ناگهانی نبود.” “این یک فاجعه آهسته بود ، ده ها سال در ساخت. هر سال ما می دیدیم که دریاچه در حال عقب نشینی است ، و در عین حال معنادار به تأخیر می افتد.”
این دریاچه که زمانی به عنوان یک جواهر طبیعی و یک جاذبه گردشگری جشن گرفته می شد ، اکنون به یک معدن عظیم نمک کاهش یافته است. تخمین زده می شود ذخایر نمک آن به اندازه 6.5 میلیارد تن باشد. با توجه به افزایش تقاضای صنعتی برای نمک ، اکنون مجوزهای موقت برای استخراج آن صادر می شود. جباری تأکید می کند که این امر به طور قابل توجهی به دریاچه آسیب نمی رساند.
وی توضیح داد: “رسوبات نمکی بسیار گسترده است ،” که حتی با استخراج سالانه دو میلیون تن ، حدود سه هزار سال طول می کشد تا آنها را به طور کامل تخلیه کنیم. “
با این حال ، مشکل دریاچه ارومیا بسیار جدید نیست. هشدارها در مورد ناپدید شدن احتمالی آن برای ده ها سال ابراز شده است ، اما دولت های پی در پی ایران نتوانستند قاطعانه عمل کنند. پیشنهادات آمدند و رفتند ، که اغلب در مباحث سیاسی یا بن بست بوروکراتیک به دام می افتند. در سال 2015 ، بحث های جدی در مورد انتقال آب به ارومیا از منابع دیگر ، از جمله دریاچه ون در Türkiyeye یا دریاچه ها در جورجیا. در آن زمان ، عیسی کالانتاری ، سپس دبیر مرکز ترمیم دریاچه ارومیا – و بعداً معاون رئیس جمهور ایران و رئیس سازمان حفاظت از محیط زیست – فاش کرد که دریاچه ون و دریاچه ارومیا تنها با 170 کیلومتر از هم جدا شده اند و این ایده را از نظر فنی امکان پذیر می کند. مذاکرات در هر دو جبهه های فنی و سیاسی آغاز شد ، اما در نهایت ، هیچ توافقی حاصل نشد.
مقامات ایرانی حتی خاطرنشان كردند كه Türkiye 9 میلیارد دلار درآمد نفتی یخ زده ایران را در اختیار داشت و برای اجرای پروژه انتقال آب فقط 1 میلیارد دلار لازم بود. از نظر سیاسی ، ممکن است معامله با جورجیا آسان تر باشد ، اما از نظر اقتصادی ، غیرقابل اجتناب به نظر می رسید. یک پیشنهاد دیگر ، که باعث ایجاد اختلاف نظر قابل توجهی شد ، شامل ساخت کانال از رودخانه آراس به دریاچه ارومیا بود. این نگرانی های جدی را در بین کارشناسان آذربایجان ایجاد کرد ، که هشدار دادند که چنین انحرافی باعث کمبود آب شدید در ولسوالی های Saatli ، Sabirabad و Imishli آذربایجان می شود. خوشبختانه برای جمهوری آذربایجان ، این طرح به دلیل محدودیت های مالی قبل از تحقق آن فرو ریخت.
تا سال 2021 ، اوضاع به یک نقطه بحرانی رسیده بود. یاسر رهباردین ، رئیس شرکت منطقه ای آب در استان آذربایجان غربی ، هشدار شدید صادر کرد: مگر اینکه قدم های فوری و شدید برداشته نشود ، دریاچه ارومیا کاملاً خشک می شود. داده ها در آن زمان نشان می دهد که تنها در یک سال ، سطح آب به نصف کاهش یافته است ، یک شاخص واضح از یک فاجعه شتاب دهنده. با وجود این هشدارها ، پیشرفت حداقل بود. رسانه های ایرانی گزارش از ناپدید شدن غیر قابل توضیح بودجه دولت اختصاص داده شده برای نجات دریاچه را آغاز کردند. بنا بر گزارش ها ، مرکز ترمیم دریاچه 15 میلیارد تومن دریافت کرده است ، اما هیچ شفافی در مورد نحوه هزینه این پول وجود ندارد. هیچ پروژه بزرگی اجرا نشده است و برای دو دهه گذشته ، بقای دریاچه ارومیا تقریباً کاملاً به بارندگی های پراکنده بستگی داشت.
موقعیت مکانی استان آذربایجان در ایران. ویکی پدیا
کارشناسان ایرانی اکنون تأکید می کنند که این بحران فقط در مورد تغییرات آب و هوا مقصر نیست. اقدامات انسانی – مدیریت آب ضعیف ، گسترش کشاورزی بدون بررسی و سهل انگاری سیاسی – عوامل مهم بوده است. منطقه اطراف دریاچه ارومیا عمدتاً در آذربایجان های قومی ساکن است و این واقعیت جمعیتی ابعادی سیاسی به بحران اضافه کرده است. بسیاری از ساکنان محلی بر این باورند که دولت مرکزی عمداً نتوانسته است عمل کند و قصد دارد مردم را مجبور به ترک منطقه کند. این برداشت باعث اعتراض و ناآرامی های داخلی در مناطق پرجمعیت آذربایجان شده است و یک فاجعه زیست محیطی را به یک مسئله سیاسی بسیار حساس تبدیل کرده است.
ناپدید شدن دریاچه ارومیا پیامدهای گسترده ای فراتر از منطقه فوری دارد. دانشمندان پیش بینی می کنند که خشک شدن کامل این دریاچه منجر به طوفان های گسترده ماسه و نمک خواهد شد و تا یک چهارم قلمرو ایران تأثیر می گذارد. این طوفان ها نه تنها کشاورزی و زیرساخت ها را از بین می برد بلکه خطرات جدی سلامتی ، از جمله بیماری های تنفسی را نیز برای میلیون ها نفر ایجاد می کند. کاهش آب های زیرزمینی در حال حاضر تخلیه روستاهای بی شماری را مجبور کرده است ، زیرا Wells خشک شده است و کشاورزی غیرممکن شده است. Kalantari پیش از این هشدار می داد که اگر این بحران ادامه یابد ، نزدیک به 50 میلیون نفر – تقریباً 70 درصد از جمعیت ایران – سرانجام می توانند مجبور به مهاجرت شوند و به طور بالقوه یکی از بزرگترین بحران های پناهندگان محیط زیست در تاریخ مدرن را تحریک می کند.
داستان دریاچه ارومیا یک داستان هشدار دهنده از فرصت های از دست رفته است. این دریاچه از اوایل سال 1995 نشانه هایی از نزول را نشان داد و یک پنجره سی ساله را برای دولت ایران فراهم کرد. درعوض ، آن زمان بر اختلافات سیاسی ، فساد و اقدامات نیمی از اقدامات خراب شد. سازمان های بین المللی و گروه های محیط زیست بارها و بارها تخصص و کمک ارائه می دادند ، اما این تلاش ها اغلب با ملاحظات سیاسی مسدود می شدند.
امروز ، دریاچه یکبار پرخاشگر که در محل زندگی فلامینگوها ، پلیکان ها و گونه های منحصر به فرد میگو آب نمک از بین رفته است. آنچه باقی مانده است ، یک نمک وسیع و بی ثمر از نمک است – نمادی آزار دهنده از فروپاشی محیطی. از دست دادن دریاچه ارومیا به عنوان یادآوری واضح از نیاز فوری دولت های سراسر جهان برای انجام اقدامات قاطع در مقابل تغییرات آب و هوا و تخریب زیست محیطی عمل می کند. بدون تغییر اساسی در سیاست و مدیریت محیط زیست ، سایر شگفتی های طبیعی ممکن است همان سرنوشت غم انگیز را به اشتراک بگذارند.
توسط Tural Heybatov
