تاریخ و فلسفهٔ جشن مهرگان در ایران باستان
جشن مهرگان، یکی از کهن‌ترین و باشکوه‌ترین جشن‌های ایران باستان، ریشه در تاریخ و فرهنگ این سرزمین دارد. این جشن که در تقویم زرتشتی روز شانزدهم مهرماه برگزار می‌شود، نمادی از نور، عدالت، پیمان و همبستگی است. مهرگان به افتخار ایزد مهر (میترا)، نگهبان پیمان و دوستی، جشن گرفته می‌شود و نشانگر ارزش‌های والایی چون وفاداری، راستی و همکاری در جامعهٔ ایرانی است.
ریشه‌های تاریخی و فلسفی
مهرگان به دورهٔ پیش از زرتشت بازمی‌گردد و در اوستا، یشتی ویژه به نام مهر یشت به این ایزد اختصاص یافته است. فلسفهٔ مهرگان بر پایهٔ پیروزی روشنایی بر تاریکی و تأکید بر ارزش‌های اخلاقی است. این جشن همچنین با رویدادهای اساطیری مانند پیروزی فریدون بر ضحاک پیوند خورده است. مهرگان به عنوان جشن برداشت محصول نیز شناخته می‌شود و نمادی از شکرگزاری و تجدید حیات طبیعت است.
اهمیت فرهنگی و آداب و رسوم
مهرگان در ایران باستان به مدت شش روز با شکوه خاصی برگزار می‌شد. مردم با پوشیدن لباس‌های نو، تزئین خانه‌ها، و برپایی مراسم آیینی مانند خواندن دعاهای مخصوص، آتش افروزی و اجرای موسیقی و رقص، این جشن را گرامی می‌داشتند. غذاهای سنتی مانند آش مخصوص مهرگان، شربت و شیرینی‌های خوشمزه بخشی جدایی‌ناپذیر از این جشن بودند. همچنین، هدیه دادن و کمک به نیازمندان از رسوم مهم آن دوران بود.
مهرگان در دیاسپورای ایرانی
امروزه، مهرگان نه تنها در ایران، بلکه در میان جوامع ایرانی در سراسر جهان نیز برگزار می‌شود. ایرانیان مهاجر با حفظ این سنت‌ها، آن‌ها را با فرهنگ کشورهای میزبان ترکیب کرده‌اند. برای مثال، در آمریکا و اروپا، مراسم مهرگان با اجرای موسیقی سنتی، نمایشگاه‌های هنری و برنامه‌های فرهنگی همراه است. این جشن به عنوان پلی برای معرفی فرهنگ ایرانی به جهانیان عمل می‌کند و نقش مهمی در تبادل فرهنگی ایفا می‌نماید.
تأثیر فناوری بر حفظ سنت‌ها
در عصر دیجیتال، فناوری ابزاری قدرتمند برای حفظ و ترویج فرهنگ مهرگان شده است. شبکه‌های اجتماعی، وبینارها و پلتفرم‌های آنلاین این امکان را فراهم کرده‌اند که ایرانیان در سراسر جهان بتوانند در جشن‌ها شرکت کنند و دانش خود را دربارهٔ این سنت‌ها افزایش دهند. با این حال، چالش‌هایی مانند از دست دادن جزئیات آیینی و تغییر در ماهیت اصلی جشن‌ها وجود دارد که نیازمند توجه ویژه است.
مهرگان و هویت ایرانی
مهرگان نه تنها جشنی برای شادی و تجدید حیات است، بلکه نمادی از هویت ملی و فرهنگی ایرانی‌ها محسوب می‌شود. این جشن با تأکید بر ارزش‌هایی مانند عدالت، وفاداری و همبستگی، به تقویت روحیهٔ وحدت و همدلی در جامعه کمک می‌کند. همچنین، مهرگان به عنوان بخشی از میراث فرهنگی ایران، به غنای فرهنگی جهان می‌افزاید و نشان‌دهندهٔ تنوع و زیبایی فرهنگ‌های باستانی است.
تأثیر مهرگان بر ادبیات
مهرگان الهام‌بخش بسیاری از شاعران و نویسندگان ایرانی بوده است. فردوسی در شاهنامه از این جشن و افسانهٔ فریدون و ضحاک یاد کرده است. شعری از فردوسی که مرتبط با مهرگان است، چنین است:
"به فرمان یزدان پاک دادگر / جهان گشت روشن ز گردون بر"
این اشعار نه تنها به زیبایی جشن مهرگان پرداخته‌اند، بلکه پیام‌های اخلاقی و فلسفی آن را نیز به نسل‌های بعدی منتقل کرده‌اند.
با ما در مرشدی همراه شوید.
تصویر بالا تزئینی است.
