درود بر شما
داستان لیلی و مجنون، به احتمال زیاد یک داستان محلی از اعراب است. البته درمورد اینکه لیلی و مجنون واقعا وجود داشته‌اند تردید وجود دارد. به هر روی، روایاتی پراکنده و متناقض دربارۀ زندگی لیلی و مجنون در ادب عرب وجود داشته است که ادبای ایران، به این داستان‌ها پر و بال داده‌اند و حکیم نظامی گنجوی، سرآمد همۀ آن‌هاست. در این میان، روایت عطار، مولوی، سعدی و وحشی بافقی بر خلاف روایت نظامی و دیگر راویان لیلی و مجنون، خبر از نازیبایی لیلی می‌دهند.
مولانا می‌گوید:
گفت لیلی را خلیفه، کان توئی؟
کز تو مجنون شد پریشان و غوی؟ (گمراه)
از دگر خوبان تو افزون نیستی!
گفت: خامش! چون تو مجنون نیستی
=======================
یکی را از ملوک عرب حدیث مجنون لیلی و شورش حال او بگفتند که با کمال فضل و بلاغت سر در بیابان نهاده است و زمام عقل از دست داده.
بفرمودش تا حاضر آوردند و ملامت کردن گرفت که: در شرف نفس انسان چه خلل دیدی که خوی بهایم گرفتی و ترک عشرت مردم گفتی؟
گفت:
بی خبر دستها بریدندی
کاش کآنان که عیب من جستند
رویت ای دلستان بدیدندی
تا به جای ترنج در نظرت
بی خبر دستها بریدندی
تا حقیقت معنی بر صورت دعوی گواه آمدی.
ملک را در دل آمد جمال لیلی مطالعه کردن تا چه صورت است موجب چندین فتنه.
بفرمودش طلب کردن. در احیاء عرب بگردیدند و به دست آوردند و پیش ملک در صحن سراچه بداشتند. ملک در هیأت او نظر کرد. شخصی دید سیه فام باریک اندام. در نظرش حقیر آمد، به حکم آن که کمترین خدّام حرم او به جمال از او در پیش بودند و به زینت بیش.
مجنون به فراست دریافت، گفت: از دریچهٔ چشم مجنون باید در جمال لیلی نظر کردن تا سرّ مشاهدهٔ او بر تو تجلی کند.
تندرستان را نباشد درد ریش
جز به همدردی نگویم درد خویش
گفتن از زنبور بی حاصل بود
با یکی در عمر خود ناخورده نیش
تا تو را حالی نباشد همچو ما
حال ما باشد تو را افسانه پیش
سوز من با دیگری نسبت مکن
او نمک بر دست و من بر عضو ریش
«گلستان سعدی» – باب پنجم – در عشق و جوانی
source
