مادرید – در مذاکرات غیرمستقیم در حال انجام بین ایران و ایالات متحده برای دستیابی به توافق هسته ای جدید ، غیبت قابل توجهی در مقایسه با مذاکرات منجر به برجسته JCPOA: عدم وجود کشورهای اروپایی است.
این محرومیت نشانگر تغییر قابل توجه در تعادل دیپلماتیک است که سالها این روند را مشخص کرده و سؤالاتی درباره نقش آینده اروپا در یکی از حساس ترین جبهه های سیاست بین المللی ایجاد می کند.
آراگچی در پستی در حساب X خود روز پنجشنبه ، وضع موجود در روابط دو جانبه با هر یک از ترویکا اروپایی را به عنوان یک وضعیت “از دست دادن” توصیف کرد ، پشیمان شد که با وجود تماس وی برای دیپلماسی ، این سه نفر “راه سخت” را انتخاب کرده اند.
آرجی گفت: “روابط ایران با E3 (فرانسه ، آلمان و انگلیس) در تاریخ اخیر فراز و نشیب هایی را تجربه کرده است. مانند آن یا نه ، آنها در حال حاضر در حال کاهش هستند. چرا هر طرف روایت خاص خود را دارد. برای من ، قرار دادن مقصر یک تمرین بیهوده است. آنچه مهم است که وضع موجود از دست می رود.”
آراگچی خاطرنشان کرد: در دیدار با وزیران خارجی E3 و سایر همتایان اروپایی در نیویورک در سپتامبر گذشته ، وی به جای رویارویی گفتگو و همکاری ارائه داد.
وی به آنها گفت كه پیشنهاد وی فراتر از مسئله هسته ای است تا همه زمینه های مورد علاقه و نگرانی متقابل را شامل شود ، اما اروپایی ها مسیر سخت تر را انتخاب كرده اند.
“من یک بار دیگر دیپلماسی را پیشنهاد می کنم. بعد از مشاوره های اخیر من در مسکو و پکن ، من آماده هستم که اولین قدم را با بازدید از پاریس ، برلین و لندن بردارم. من قبل از شروع گفتگوی غیرمستقیم خود با ایالات متحده آماده شدم ، اما E3 تصمیم گرفت.”
وی افزود: “این توپ اکنون در دادگاه E3 قرار دارد. آنها فرصتی برای کنار گذاشتن گروه های ذینفع ویژه و ایجاد مسیری متفاوت دارند. چگونه ما در این محل مهم عمل می کنیم احتمالاً آینده قابل پیش بینی را تعریف می کند.”
رابطه اروپا با ایران در قلمرو هسته ای دارای سابقه ای طولانی است و قدمت آن به سال 2002 باز می گردد ، هنگامی که پس از ظهور پرونده هسته ای ایران در مجامع بین المللی و افزایش فشارهای بیرونی ، دولت رئیس جمهور محمد خاتمی تصمیم به یک مسیر دیپلماتیک گرفت. در این زمینه ، مذاکرات با سه کشور اروپایی آغاز شد: انگلستان ، فرانسه و آلمان. این تلاش ها منجر به سه توافق اصلی – سعدآباد ، بروکسل و پاریس شد – به تعلیق داوطلبانه فعالیتهای هسته ای ایران به عنوان یک ژست حسن نیت برای جامعه بین المللی به اوج رسید.
با این حال ، در سال 2005 ، در دوره تصدی حسن روحانی به عنوان دبیر شورای عالی امنیت ملی ، ایران گزارشی را به مدیر کل زمان در زمان محمد البارادی ارائه داد و خاطرنشان کرد که مذاکرات با Troika اروپایی ناکام بوده است. علی رغم اینکه ایران کاملاً به تعهدات خود پایبند بود ، از جمله تعلیق بخش های قابل توجهی از برنامه هسته ای خود ، سه کشور اروپایی نتوانستند تعهداتی را که انجام داده اند برآورده کنند و ایران را از این روند ناراضی می کند.
با وجود این شکست ، درگیری اروپا در مذاکرات با P5+1 در سال 2007 از سر گرفته شد ، اما این دور مذاکرات با پایان دوره رئیس جمهور ایران به پایان رسید. تحت رهبری رئیس جمهور روحانی بود که مذاکرات دوباره فعال شدند و در نهایت منجر به توافق معروف به JCPOA شد. در این فرایند ، فرانسه موضع سفت و سخت را به کار گرفت و نقش “پلیس بد” را ایفا کرد ، در حالی که ایالات متحده رویکرد انعطاف پذیر تری داشت.
مذاکرات برای احیای JCPOA تحت ریاست جمهوری شهید کشوری ادامه یافت. در این مرحله جدید ، مذاکرات به طور غیرمستقیم انجام شد و اروپایی ها به عنوان واسطه عمل کردند. با این حال ، با وجود تلاش ، این گفتگوها به موفقیت مورد انتظار نرسیدند و هم ایران و هم جامعه بین المللی را با احساس ناامیدی رها کردند.
در این زمینه ، عدم وجود اروپایی ها در مذاکرات فعلی بین ایران و ایالات متحده نشان دهنده نقطه عطف قابل توجهی است. سالها ، کشورهای اروپایی ، به ویژه اعضای Troika (انگلستان ، فرانسه و آلمان) نقش مهمی در این روند داشتند ، اما عدم مشارکت مستقیم آنها در تلاش برای احیای توافق هسته ای ، شک و تردیدهایی در مورد آینده مذاکرات و نقشی که اروپا در این چشم انداز جدید دیپلماتیک بازی خواهد کرد.
ژان نوئل باروت ، وزیر امور خارجه فرانسه ، به مذاکرات غیرمستقیم در عمان پاسخ داد. پیش از نشست آینده وزرای خارجی اتحادیه اروپا ، باروت اظهار داشت که به همراه آلمان ، انگلستان و سایر متحدین ، فرانسه اطمینان حاصل می کند که هرگونه توافق بین ایران و ایالات متحده با منافع استراتژیک اروپا ، به ویژه در مورد برنامه هسته ای ایران ، مطابقت دارد. وی افزود: “ما منتظر گزارش مدیر کل آژانس بین المللی انرژی اتمی در هفته های آینده هستیم ، گزارشی که باید وضعیت دقیق پیشرفت در این برنامه را روشن کند.”
بیش از دو دهه مذاکرات هسته ای بین ایران و اروپا ، و توافق نامه های پاریس و سعدآباد با JCPOA ، نشان می دهد که اروپا نتوانسته است خود را به عنوان یک بازیگر واقعاً مستقل در این زمینه تأسیس کند. علیرغم دخالت در دورهای مذاکره ، اروپایی ها نتوانسته اند تعهدات خود را انجام دهند ، به ویژه پس از خروج ایالات متحده از این توافق. نمونه بارز این امر ، ایجاد یک کانال مالی مشترک با ایران بود که در نهایت در سکوت نزدیک لغو شد و این نشان دهنده دشواری اروپا در عمل به طور مستقل در مواجهه با فشارهای واشنگتن بود.
از دیدگاه ایران ، اروپا باید گام مهمی در جهت پس گرفتن استقلال واقعی خود برداشت ، که می تواند با یک بررسی دقیق از رویکرد خود برای تحریم ها آغاز شود. به جای کورکورانه از اقدامات اجباری تحمیل شده توسط ایالات متحده ، یک ژست ملموس مانند فسخ این تحریم ها نه تنها اولین قدم به سمت استقلال بلکه سیگنال روشنی است که اروپا مایل به ایفای نقش فعال تر و مرتبط در دیپلماسی بین المللی است. این مرحله می تواند به اروپا اجازه دهد تا از وابستگی استراتژیک به واشنگتن فاصله بگیرد و ظرفیت خود را برای عمل مطابق با منافع خود بازیابی کند.
در این زمینه ، تهدیدهای E3 (انگلستان ، فرانسه و آلمان) برای فعال کردن مجدداً “مکانیسم Snapback” ، که باعث می شود که در صورتی که به نظر می رسد JCPOA را نقض کرده است ، واکنش مجدد تحریم های سازمان ملل را علیه ایران فراهم کند ، منعکس کننده سیاست پیروی از رهبری دیگران است ، که ایران در مورد بسیاری از موارد مورد انتقاد قرار گرفته است. این تهدید ، که توسط تهران به عنوان عملی برای تراز بی قید و شرط با ایالات متحده و متحدین آن دیده می شود ، به عنوان یک مانع مهم برای حل دیپلماتیک درگیری تلقی می شود.
از دیدگاه ایران ، فعال سازی مکانیسم “Snapback” ، که توسط ایران غیرقانونی تلقی می شود ، نه تنها احتمال یک راه حل مذاکره را تضعیف می کند بلکه کشورهای E3 را با اسرائیل در تلاش برای خرابکاری هرگونه تلاش دیپلماتیک در منطقه تراز می کند. چنین موضع گیری نه تنها اعتماد متقابل لازم برای مذاکرات مؤثر را تضعیف می کند بلکه به جای ارتقاء درک و آرامش پایدار در غرب آسیا ، پویایی رویارویی را نیز ادامه می دهد.
در این راستا ، برای موفقیت هر فرایند مذاکره ، ضروری است که متقابل وجود داشته باشد و همه طرفین به تعهدات خود احترام بگذارند. در متن فعلی ، جایی که اروپا در جدول مذاکره بین ایران و ایالات متحده حضور ندارد ، ممکن است زمان مناسبی برای بازیگران اروپایی باشد که می توانند در مورد نقش سازنده ای که می توانند بازی کنند ، تأمل کنند. اگر اروپا با توجه به احترام متقابل و تعهد مؤثر به این چرخه جدید مذاکرات نزدیک شود ، می تواند سهم قابل توجهی در حل چالش های هسته ای و ثبات منطقه ای داشته باشد. با انجام این کار ، اروپا نه تنها فرصتی برای بازیابی اهمیت خود در دیپلماسی بین المللی بلکه استقلال سیاسی خود را در یک سناریوی جهانی به طور فزاینده ای تقویت می کند.
