سؤال افغانستان نقش تعیین کننده ای در امنیت و توسعه منطقه ای آسیای میانه ایفا می کند. ایالت های منطقه به طور فزاینده ای افغانستان را به عنوان بخشی جدا از همسایگی مشترک خود می دانند. در این زمینه ، ازبکستان و قزاقستان به طور فعال به دنبال تعمیق تعامل با کابل بودند. ازبکستان کمک های بشردوستانه ، بازگشت دارایی های افغانستان در خارج از کشور به مردم افغانستان و ارتقاء کریدور ترانس افغان را در اولویت قرار داده است. در مقابل ، قزاقستان ، افغانستان را در درجه اول از طریق لنز فرصت اقتصادی مشاهده می کند. با جمعیتی 36.4 میلیون، افغانستان نمایانگر یک بازار مصرف جدید برای آستانه است ، به ویژه با تقاضای شدید آن برای کالاهای اساسی مانند گندم و آرد.
با این وجود ، تلاش های ازبکستان و قزاقستان به تنهایی به یک رویکرد جامع منطقه ای نیست. ترکمنستان همچنان به سیاست بی طرفی پایبند است ، در حالی که تاجیکستان موضع نسبتاً محفوظ نسبت به کابل را حفظ می کند. در برابر این زمینه ، نقش جمهوری قرقیز به طور فزاینده ای قابل توجه می شود. درگیری فعال آن پتانسیل تغییر نگرش کلی منطقه ای نسبت به افغانستان و کمک به ظهور یک استراتژی منسجم آسیای میانه در رابطه با کابل را دارد.
بینایی بیشکک
Islomkhon Gafarov.
به دنبال مثال قزاقستان ، در سپتامبر 2024 جمهوری قرقیز رسما طالبان را از لیست سازمان های ممنوعه خود خارج کرد و از این طریق راه را برای گفتگوی نهادینه شده با مقامات افغانستان باز کرد. در 28 اوت 2025، بیشکک در جلسه افتتاحیه نمایندگان ویژه منطقه ای در مورد موضوع افغانستان ، که در تاشکنت برگزار شد ، شرکت کرد. دخالت جمهوری قرقیز در چنین سیستم عامل هایی باعث افزایش وزن جمعی منطقه می شود و شریک جدیدی را با مسیر افغانستان معرفی می کند.
عدم وجود مرز مشترک با افغانستان ، مدتهاست که درگیری محدود جمهوری قرقیز در امور افغانستان شکل گرفته است. در عین حال ، این عامل مانع از ارائه پشتیبانی لجستیکی از ایالات متحده در طی عملیات نظامی خود در افغانستان با میزبانی پایگاه هوایی ماناس نشد.
تعدادی از موضوعات همچنان به جلب علاقه جمهوری قرقیز ، مهمترین پروژه انرژی CASA-1000 ، که در سالهای اخیر به یکی از ابتکارات اصلی استراتژیک بیشکک تبدیل شده است. این پروژه از اهمیت ویژه ای برخوردار است زیرا صادرات برق به افغانستان و پاکستان را امکان پذیر می کند. فراتر از بعد اقتصادی خود ، CASA-1000 با ایجاد یک پل انرژی و فرهنگی بین آسیای مرکزی و جنوبی ، وزن نمادین را تحمل می کند.
این کشور همچنین منافع اقتصادی ملموس را در افغانستان حفظ می کند. در سال 2024 ، تجارت دو جانبه تقریباً بود 66 میلیون دلار، که صادرات افغانستان حدود 7 میلیون دلار به خود اختصاص داده است ، در حالی که واردات جمهوری قرقیز به 59 میلیون دلار رسیده است. اینها در درجه اول شامل فرآورده های نفتی ، حبوبات خشک ، لاستیک ، آجیل و اسب بودند.
توسعه راهروهای حمل و نقل با تعبیه کشور در معماری وسیع تر اتصال اوراسیا ، چشم اندازهای بیشکک را به طور قابل توجهی افزایش می دهد. راه آهن برنامه ریزی شده چین-کیرگیستان-اوزبکستان ، که زمانی با راهرو ترانس افغانستان ادغام شده بود ، می تواند به یک پیوند استراتژیک بین آسیای مرکزی و جنوبی تبدیل شود. برای جمهوری قرقیز ، این امر می تواند مسیرهای تجاری را متنوع کند ، دسترسی به بازارهای آسیای جنوبی را گسترش دهد و سرمایه گذاری را به خود جلب کند ، ضمن اینکه مشخصات سیاسی خود را به عنوان یک کشور ترانزیت و یک شرکت کننده فعال در همکاری های منطقه ای افزایش می دهد.
افغانستان در تلاش است؟
افغانستان ، به نوبه خود ، همچنین علاقه قابل توجهی به تقویت روابط با جمهوری قرقیز نشان داده است. این پیوندها در درجه اول از نظر ماهیت سیاسی هستند و این نشان دهنده استراتژی دیپلماتیک گسترده تر کابل به سمت آسیای میانه است. دیپلماسی افغانستان به دنبال ایجاد آب و هوای حسن نیت در سراسر منطقه به عنوان بخشی از تلاش خود برای تأمین شناخت منطقه ای و بین المللی است.
در این راستا ، در اوت 2025 وزیر صنعت و بازرگانی افغانستان ، نوروددینازیزی ، سفر رسمی به بیشکک انجام داد. این جلسه منجر به امضای نقشه راه و تفاهم نامه در مورد تجارت و همکاری اقتصادی و همچنین توافق نامه هایی برای ایجاد خانه های تجاری در بیشمک و کابل و پیشبرد ابتکارات مشترک در زمینه دیجیتال سازی شد. به طور موازی ، دو طرف در مورد گسترش همکاری در حمل و نقل ، انرژی ، صنعت نساجی ، آموزش و مراقبت های بهداشتی بحث کردند. یک قدم نمادین مهم دعوت عزیزی به نخست وزیر قرقیز برای سفر رسمی به افغانستان بود.
چنین صرافی ها حاکی از آن است که کابل به تدریج در حال شکل گیری یک سیاست عملی نسبت به بیشکک است ، با هدف غلبه بر انزوا بین المللی و ساختن کانال های جدید دیپلماتیک و تجاری درگیری.
چالش
چندین بلوک در توسعه روابط قرقیز و افغانستان وجود دارد.
اول ، هنوز هیچ ابتکار مهمی پدیدار نشده است. سیاست بیشکک نسبت به کابل تا حد زیادی مشاهده ای و واکنشی است که بیشتر توسط ابتکارات قزاقستان و ازبکستان شکل گرفته است تا برنامه پیشگیرانه خود. جمهوری قرقیز به جای ارائه چارچوب های مستقل یا پروژه های پیشرو ، تمایل به پیروی از پویایی منطقه ای تعیین شده توسط همسایگان بزرگتر خود دارد. این موضع واکنشی توانایی بیشکک را در تعریف نقش خود در امور افغانستان محدود می کند و دید آن را به عنوان یک بازیگر معنی دار در گفتگوی منطقه ای کاهش می دهد.
دوم ، خود افغانستان توجه بیشتری به کشورهای بزرگتر منطقه می کند. با توجه به وزن اقتصادی ، نزدیکی جغرافیایی و نفوذ سیاسی آنها ، ازبکستان و قزاقستان جایگاه اصلی در استراتژی منطقه ای کابل را به خود اختصاص داده اند. در عوض ، جمهوری قرقیز اغلب به عنوان یک شریک ثانویه درک می شود و فاقد همان مقیاس مشوق های اقتصادی یا اهمیت لجستیکی است.
سوم ، شکاف فرهنگی و اطلاعاتی نیز بر پویایی روابط دو جانبه تأثیر می گذارد. در جامعه قرقیز ، افغانستان غالباً از طریق منشور ناامنی و رادیکالیسم درک می شود ، نه به عنوان یک شریک بالقوه برای همکاری. چنین برداشت هایی ، که بخشی از آن با پوشش رسانه ای و میراث درگیری های گذشته شکل گرفته است ، نگرش های محتاطانه را در سیاست بیشکک نسبت به کابل تقویت می کند. این عدم آشنایی متقابل و روایت های مثبت موانع دیگری را برای درگیری عمیق تر ایجاد می کند و تأکید بر نیاز به ابتکارات در دیپلماسی فرهنگی ، صرافی های دانشگاهی و تماس های مردم به افراد برای غلبه بر کلیشه ها و اعتماد به نفس.
در شرایط فعلی ، توسعه روابط قرقیز-افغانستان و نمایش ابتکار عمل توسط جمهوری قرقیز به طور فزاینده ای در سطح منطقه ای مورد تقاضا قرار می گیرد. ازبکستان و قزاقستان فعالیت قابل توجهی را در مسیر افغانستان نشان داده اند ، اما تلاش های آنها به تنهایی برای ایجاد یک رویکرد واقعاً منطقه ای کافی نیست. در حالی که ترکمنستان سیاست بی طرفی خود را حفظ می کند و تاجیکستان موضع محتاطانه ای را اتخاذ می کند ، جمهوری قرقیز پتانسیل دارد که قدم به جلو و نقش فعال تری به عهده بگیرد. درگیری بیشکک ابعاد کاملاً منطقه ای را به دستور کار افغانستان منتقل می کند و می تواند زمینه را برای اقدامات عملی ، از جمله یک حرکت تدریجی به سمت شناخت افغانستان در سطح منطقه ای فراهم کند.
نویسنده Islomkhon Gafarov ، دکترا در علوم سیاسی ، تحلیلگر سیاست در مرکز اصلاحات مترقی ، تاشکنت ، ازبکستان است.
