آتش عشق است کاندر نی فتاد
جوشش عشق است کاندر می فتاد
عشق از عَشْق (=چسبیدن و التصاق) گرفته شده است. بدین جهت به گیاه پیچک نیز عَشَقه می‌گویند چراکه بر تنۀ درخت می‌پیچد و می‌چسبد و بالا می‌رود. اینک خلاصه‌ای از رسالۀ ششم اخوان الصفا در باب عشق را به قلم استاد کریم زمانی می‌خوانیم:
باید دید حکما و فلاسفه در ماهیت عشق چه گفته‌اند. بعضی آنرا نکوهیده‌اند و پلید دانسته‌اند. بعضی از آنان نیز عشق را فضیلتی نفسانی شمرده‌اند و تحسینش کرده‌اند و برخی آن را جنون الهی دانسته اند و برخی آنرا بیماری نامیده‌اند. اما اینان هیچکدام به حقیقت امر واقف نشده‌اند. بعضی از حکما نیز پنداشته‌اند که عشق، افراط در محبت و شدت میل به کسی یا چیزی است. با این ملاحظه هیچکس از عشق خالی نیست؛ زیرا بالاخره هرکس به چیزی عشق می‌ورزد. و بسیاری دیگر عشق را مالیخولیا دانسته‌اند و بعضی نیز عشق را شدت شوق به اتحاد قلمداد کرده‌اند.
اما مولانا معتقد است عشق قابل بیان نیست:
هرچه گویم عشق را شرح و بیان
چون به عشق آیم خجل باشم از آن
بیت 112 دفتر اول
یعنی هرقدر عشق را توصیف می‌کنم، وقتی به حالت عاشقی می‌رسم و ذات آن را می‌بینم، از گفته‌های خود شرمنده می‌شوم.
در نگنجد عشق در گفت و شنید
عشق دریایی است قعرش ناپدید
بیت 2731 دفتر پنجم
یا بیت»
شرح عشق ار من بگویم بر دوام
صد قیامت بگذرد وآن ناتمام
source
