سەرگەرمی و گەشتیاری لە دەھگۆڵان: گەشتێک بە ناو جیھانی ڕەسەن و دەوڵەمەندی نەتەوەکان
نەتەوەکان و گەلەکان بەشێکی گرنگی کولتووری مرۆڤایەتی پێک دەھێنن. ئەوان تایبەتمەندیەکان و شێوازی ژیانی خۆیان ھەیە کە وێنەیەکی دەوڵەمەندانە و ڕەنگاوڕەنگی کولتور و مێژوو پێشکەش دەکەن. لەم بابەتەدا، بە گەشتێک دەچین بە ناو جیھانی نەتەوەکان، لە تایبەتمەندیەکانیانەوە تا ڕێوشوێنەکانی پاراستنی کولتوریان و بەرەنگاربوونەوەی مەرجەکانی ھاوچەرخ.
ڕێچەم و شێوازی ژیان
نەتەوەکان لەگەڵ ژیان و سروشت ئاشنایەکی نزیکیان ھەیە. بۆ وێنە، گەلانی کورد و تورکمان، شێوازی ژیانیان لەسەر بنەمای چاندن و بەخێوکردنی ئاژەڵانە و تێگەیشتن لە سوودەکانی سروشت. ھەندێک لە گەلەکان وەک عەرەبەکانی بەدەوییەکان، ڕێچەمەکانیان لە یەک لە دەشت و بیابانەکانەوە بەرھەم ھێنراون. بەڵام ھەندێ لەو گەلانە وەک گەلانی ڕەسەنی ئەمریکا یان ئوسترالیا بۆ ماوەی سەدەکان شێوازی ژیانیان لەگەڵ سروشت کۆنتڕۆڵکردووە و لێکۆڵینەوە لە نەریتەکانیان دەبێتە ڕوونکردنەوەیەکی دڵنیا بۆ ئەوەی چۆن کولتوریان گەورە بووە.
بەرەنگاربوونەوەی چارەنووسە ژینگەییەکان
ئەرکی نەتەوەکان لە بەرەنگاربوونەوەی چالاکیەکانی ژینگەیی زۆر گرنگە. بۆ وێنە، گەلانی “ماسایی” لە کینیا و تانزانیا، لە ماوەی ساڵانە ڕووبەڕووی چارەنووسی گۆڕانی کەش و ھەوا بوونەوە. لەگەل ئەم چارەنووسە، نەتەوەکان بە شێوازی جیاوازی ڕێوشوێنەکانیان بۆ ھەرەس کردوونی ژینگە بەکارھێناوە، بۆ شێوازی چاندن و بەخێوکردنی ئاژەڵان، یان شێوازی شوێنی سروشتی.
زمانەکان و ئەدەبیاتی نەتەوەکان
زمان وەک نیشانەیەکی بەھێزی کولتوری، ڕۆڵێکی گرنگی لە پەیداکردنی جەماوەری نەتەوەکان ھەیە. بۆ وەنە، زمانی “کەلەم” لە گەلانی ڕەسەنی ئوسترالیا، ناوبانگێکی باشی ھەیە بۆ قووڵی و گەورەی ناوەندی کولتوری ئەوان. بەڵام ھەندێ زمان وەک “ئاینو” لە ژاپۆن دەرەمای لە ناوچوون، کە دەبێتە ھۆکاری بەرەنگاربوونی نەتەوەکان بە پاراستنی زمانی خۆیان.
کۆمەڵایەتی، مێژوویی و خۆراکە نەتەوەییەکان
خۆراکە نەتەوەییەکان تایبەتمەندی نەتەوەکانە. بۆ وێنە، خۆراکی “ئاموند پان” لە گەلانی ڕەسەنی ئوسترالیا یان “مەوروبە” لە گەلانی ناوەڕاستی ئەفریقا دەتوانێت ڕۆڵێکی دەوڵەمەند بگێڕێت لە پێناسەکردنی نەتەوەکان. لەگەل کێشی ئەو مژدەیەوە، مێژووی نەتەوەکان دەتوانێت ڕوونکردنەوەیەکی ڕاستەقینە بۆ چۆن ھاتووەتە ئەرکی پاراستنی کولتوریان.
بەرەنگاربوونەوەی چارەنووسەکانی ھاوچەرخ
نەتەوەکان لە سەردەمی ھاوچەرخ، ڕووبەڕووی چارەنووسەکانی دیکە بوونەتەوە. گەشەپێدانی شارەکان و دیجیتاڵیانە ڕەخنەگرانەی ھاتووە و ڕێوشوێنەکانی سەرەکیان بۆ پاراستنی کولتوریان زیاتر خراوەتە بواری جێبەجێکردن. ھەندێ لەو گەلانە دیجیتالیکردنی کولتوریان بەکارھێناوە و بە وێنە شوێنی گەشتیارییان گەورە کردووە بۆ پەیوەندیکردن بە بواری تێکەڵەیەکی نێوان نەتەوەیی و گەلانی.
جیا و کامەرانی نەتەوەکان
ھەرچەند بە ڕوتی نەتەوەکان ھەندێ جیاوازەکانیان ھەن، بەڵام ھەندێوە کولتور و ڕێچەمەکانیان ھەمێک جیاوازی بۆ ھەمە. بۆ وێنە، گەلانی “ماسایی” و “زال و” ئەفریقیا بە درێژایی مێژوو ھەمکاریان کردووە بۆ پاراستنی سروشت، کە وێنەیەکی ڕاستەقینە بۆ پاراستنی کولتوریان.
بەرگی کۆتایی
گەشتیاری لە جیھانی نەتەوەکان، ڕێگایەکی بەھێزە بۆ گەشەپێدان و تێگەیشتن لەو کولتور و مێژووە. بە گەڕان لە ناو کولتور و ڕێچەمەکانی نەتەوەکان، دەتوانین زۆر شت فێربین لە سەبارەت بە تایبەتمەندی دەوڵەمەندی کولتوریان و ڕێوشوێنەکانی پاراستنی ژینگە.
با ما در مرشدی همراه شوید
ئەگەر دەتەوێت بزانێت زیاتر لەسەر جیھانی نەتەوەکان و کولتورە جیاوازەکانیان، پەیوەندی بکە بە لاپەڕەی ئێمە، مرشدی. لەگەڵ ئێمە، گەشتە جوانەکەت لە جیھانی نەتەوەکان دەستپێدەکات.
تکایە تێبینی بکە: تصویر بالا تزئینی است.
