در جاده های ابریشم: ماجراجویی و ثروت های تاریخی در تاجیکستان و ازبکستان | تعطیلات تاجیکستان

تاجیک گونه ای از زبان فارسی است و نام جاده اصلی دوشنبه به نام استاد ادبیات فارسی قرن دهم، رودکی، که در مرزهای امروزی تاجیکستان به دنیا آمد، گرفته شده است. در کنار قرآن، کتاب‌های اشعار رودکی بیشترین خرید را در تاجیکستان دارد. در مورد این میراث، یکی از دوستان تاجیک من، میرزوشاه اکوبیروف، زمانی به من گفت: “صدها سال است که فرهنگ ما با ایران، افغانستان و ازبکستان پیوند دارد. فرهنگ ما روسی نبوده و نبوده است.”

همانطور که از موزه بریتانیا بازدید کردم نمایشگاه جاده های ابریشم (تا 23 فوریه 2025) در لندن دو چیز به من یادآوری شد: اول اینکه اصطلاح “جاده ابریشم” یک برچسب مناسب برای جغرافیاهای گسترده، سرزمین های معنوی با لبه های فازی و یک جدول زمانی است که از حدود 200 قبل از میلاد تا 1400 پس از میلاد امتداد دارد. و دوم اینکه تاجیکستان چقدر با آن یکپارچه بود.

اجداد تاجیک های امروزی سغدیان معروف بودند که به عنوان واسطه و تاجر راه دور بر تجارت شرق و غرب مسلط بودند و فرمانروایی آنها در حدود 500 پس از میلاد به اوج رسید. پایتخت آنها مرکز تجاری ماراکاندا (سمرقند) بود که اکنون در ازبکستان قرار دارد، اگرچه امروزه هنوز جمعیت زیادی تاجیک وجود دارد.

ابریشم تنها یک کالای گرانبها بود – همراه با همه چیز از گارنت و شیشه گرفته تا ایده ها و مذاهب – که در طول این شبکه های در هم تنیده گسترده از میان بیابان ها و کوه ها و مرزهای بی شماری عبور می کرد. و امروزه جذابیت رمانتیک جاده ابریشم هنوز مسافران را از شهرهای قفقاز و بنادر ترکیه گرفته تا موزه های چین به سمت پایین می کشاند.

اتصال نقاط جاده ابریشم اعتیادآور است و سال‌ها این کار را انجام می‌دهم، اما آسیای مرکزی هنوز مرکز همه چیز است، جایی که برای تصور اینکه زمانی چگونه بوده، نیازی به تخیل زیادی ندارید.

در ازبکستان، می‌توانید در بازارهای سرپوشیده مانند زمانی که بازرگانان خرید می‌کردند، خرید کنید، و می‌توانید در کاروانسرایی تغییر کاربری داده شده بخوابید، جایی که مسافران حیوانات خود را می‌بندند و شب را استراحت می‌کنند. صبح ها می توانید چای تهیه شده با ادویه های کلاسیک جاده ابریشم مانند هل و زعفران را سفارش دهید و در آن بنوشید. چایخانه ها (چایخانه ها) که در دوران قدیمی جاده های ابریشم به عنوان سالن های دادگاه و اتاق های خبری غیررسمی دوچندان شده بودند.

در آخرین بازدیدم از دوشنبه، در موزه ملی تاجیکستان، به یک گوشواره طلای کوچک به شکل ابوالهول که بیش از 2000 سال قدمت دارد و در نزدیکی شهر پیدا شد، و تکه‌های باستانی بوداها (نمایش موزه بریتانیا پیشرفت بودیسم را در آسیای مرکزی از طریق اشیایی که برای اولین بار از تاجیکستان قرض داده شده است، نشان می‌دهد) نگاه کردم. و من به نقاشی های دیواری از Penjikent خیره شدم، شهری کوچک و دلپذیر که زمانی در قلب سغدیانای باستانی قرار داشت.

در یک مینی بوس مشترک از دوشنبه، به مدت چهار ساعت به سمت شمال غرب به سمت پنجیکنت حرکت کردم، درست مانند سال 2009. به محض اینکه از پایتخت خارج شدیم، گلدسته‌هایی از کوه‌ها ظاهر شدند، شیب‌دار و متراکم، مارموت‌های نارنجی در مزارع پراکنده شدند و زنان غذای باستانی عشایری را فروختند. قروت (کشک شیر خشک نمک زده شده به شکل توپ) در پیچ های کنار جاده. این یک مسیر منطقی است زیرا از پنجیکنت می توانید به راحتی به سمت ایده آل ترین شهر جاده های ابریشم، سمرقند بروید، مشروط بر اینکه گذرگاه مرزی تاجیکستان و ازبکستان باز باشد.

موزه پنجیکنت که به رودکی که در همان نزدیکی متولد شده است، اختصاص داده شده است، ارزش یک توقف را دارد، اما در واقع همه چیز مربوط به بازدید از «پمپئی آسیای مرکزی» است که در آفتاب پخته شده است، مکان باستان‌شناسی پنجیکنت باستانی، جایی که در یک تراس ویرانه‌های شهر و دژ مهم سغدی وجود دارد.

این مکان «جاده‌های ابریشم» که باد می‌وزد و کمی متروک است، گنجینه عظیمی از جمله نقاشی‌های دیواری قرن هشتمی را که در دوشنبه به نمایش گذاشته شده‌اند (با بخش‌های دیگر به موزه دولتی هرمیتاژ سنت پترزبورگ منتقل شده‌اند) کنار گذاشته است. پنجیکنت به دلیل مسیرهای تجاری و موقعیت حاصلخیز آن در کنار رودخانه زرافشان که به معنای واقعی کلمه “پرنده طلا” است، توسعه یافته است و به حق به تاریخ کهن خود افتخار می کند.

مانند همه شهرهای خوب جاده ابریشم، پنجیکنت نیز دارای چند بازار مناسب است، با غرفه‌هایی که مربای آلبالو بدون هسته، نان تازه تنور و وان‌های غول‌پیکر ماست غلیظ و خوشمزه می‌فروشند. چاکا با شوید یا تربچه مرزه درست می شود. اگر از علاقه مندان به میوه ها هستید، ممکن است مقداری لیمو تاجیک با پوست نازک و صاف مانند آلو نیز انتخاب کنید.

هر آنچه را که دوست دارید تهیه کنید، به خصوص اگر قصد پیاده روی در اطراف هفت دریاچه مجاور دارید، زنجیره ای از استخرهای فیروزه ای کم رنگ در کوه های فان تاجیکستان که کوهنوردی عالی را ارائه می دهد. (آخرین باری که رفتم آنجا قدم زدم، عقابی را دیدم که به دنبال یک بچه گربه در حال غلتیدن، حداکثر چند هفته به این دنیا رفت. بچه گربه موفق شد با پرتاب کردن زیر صخره فرار کند.) در حالی که این کوه ها نسبتاً قابل دسترسی هستند، پامیرهای بالا، یا بام دنیا (Roof of the World) در انتهای دیگر کشور وجود ندارد، اما فرصت های کوهنوردی واقعاً وحشی را ارائه می دهد.

یک بار برای رسیدن به خوروغ، دروازه این کوه ها، آخرین صندلی را در یک هواپیمای کوچک دو موتوره توربوپراپ خریدم و به سمت بالا رفتیم و فقط چند متر از لبه های تیز کوه های 7000 متری پرواز کردیم. یک بار دیگر با مینی بوس پایین آمدم و 16 ساعت طول کشید تا به دوشنبه برسم.

ماجراجویی ملایم‌تری در شهر خجند در شمال تاجیکستان، احاطه شده توسط درختان زردآلو و مزارع گندم، که همگی از کانال‌های فوران رودخانه سیر دریا، جکسارت باستانی تغذیه می‌شوند، می‌گذرد، جایی که اسکندر مقدونی و ارتشش زمانی قایق‌رانی می‌کردند و می‌جنگیدند. اما من پرت می شوم.

علاقه‌مندان به جاده‌های ابریشم نه به سمت تپه‌ها، بلکه به سمت مرز تاجیکستان و ازبکستان می‌روند، جایی که با کمی برنامه‌ریزی تاکسی می‌توانید صبح‌ها مهمانخانه پنجیکنت خود را ترک کنید و تا وقت ناهار به هتل خود در سمرقند تحویل بگیرید.

از زمان پایان سلطنت طولانی مدت خودکامه اسلام کریموف، رئیس جمهور ازبکستان (1989 تا 2016)، گردشگری رونق گرفته است و سمرقند، شهری که تخیل جاده های ابریشم را مانند هیچ شهر دیگری تحریک می کند، آن را می شناسد. تعداد کمی از مناظر را می‌توان با شاه‌زنده در قلب سمرقند مقایسه کرد، خیابانی از مقبره‌ها و اقیانوسی از کاشی‌کاری‌های آبی که قدمت آن به قرن‌های ۱۴ و ۱۵ می‌رسد.

در پشت آن قبرستان قدیمی یهودیان قرار دارد که در آن سنگ قبرهای مصور از زندگی دفن شده در آنجا حکایت می کند: خیاط ها، آرایشگران و رنگرزان پارچه. بسیاری از یهودیان سمرقندی اهل موسیقی بودند و در دربار امیران می نواختند. امروزه تعداد بسیار کمی باقی مانده اند، اکثر آنها به اسرائیل یا ایالات متحده رفته اند.

سپس گور امیر، مقبره تیمورلنگ، با گنبد کاشی کاری شده اش که 30 متر به سمت آسمان اوج می گیرد، و در داخل سنگ قبر معروف، یکی از بزرگترین تکه های یشم در جهان قرار دارد. برای بیشتر افراد کافی است بدانند که در هر کجای ازبکستان قدم بردارید، راه بازیکنان بزرگ بازی، دانشمندان عرب و بازرگانان چینی را دنبال می کنید.

در حال حاضر، هر سال که می گذرد، برندهای بین المللی هتل و اتوبوس های گردشگری بیشتر می شوند. اما هر چقدر نئون در رجستان، میدان عظیم شهر با مناره های رنگارنگ بیابانی و مقبره های یادبودش که مرکز امپراتوری تامرلن بود، نورافشانی شود، همچنان دل انگیز است.

این همه صحبت از تغییر به این معنی نیست که فضای سمرقند قدیم به کلی از بین رفته است. در حیاط ها، بچه ها بادبادک ها را به پرواز در می آورند و بزرگان ازبک در زیر درختان توت کهنسال چای می نوشند. مهمان‌نوازی همچنان آزادانه و با سخاوت فراوان ارائه می‌شود و در حالی که پویایی فرهنگی تجارت جاده‌های ابریشم تغییر کرده است، مردم را خواهید دید که بر سر قیمت طلا و پیچ‌های پارچه‌های زیبای ایکات به رنگ‌های رنگین کمانی چانه می‌زنند، درست مانند همیشه.

گردشگری در تاجیکستان در مراحل ابتدایی خود است، بنابراین در صورت امکان از اپراتورهای تور محلی حمایت کنید. را انجمن توسعه گردشگری زرافشان یک منبع عالی برای گشت و گذار در سایت های جاده ابریشم در تاجیکستان است. ستاره سفر در تاشکند تورهای ازبکستان را ارائه می دهد.

آخرین کتاب کارولین ادن است آشپزخانه سرد: سال سفرهای آشپزی (بلومزبری، 18.99 پوند). برای حمایت از Guardian و Observer کپی خود را در این آدرس سفارش دهید guardianbookshop.com. هزینه های تحویل ممکن است اعمال شود