هنگامی که دونالد ترامپ در ژانویه سال 2017 به عنوان 45 رئیس جمهور ایالات متحده به مقام خود رسید ، یکی از اولویت های اصلی سیاست خارجی وی این بود که آنچه را که وی “فاجعه بار” توافق هسته ای ایران خوانده بود ، معکوس کند. این توافق نامه ، که به طور رسمی به عنوان برنامه جامع اقدام مشترک (JCPOA) شناخته می شود ، در سال 2015 تحت رئیس جمهور باراک اوباما ، در کنار سایر قدرتهای جهانی از جمله انگلیس ، فرانسه ، چین ، روسیه و آلمان امضا شده است. هدف آن جلوگیری از توسعه سلاح های هسته ای در ازای برطرف کردن تحریم های فلج کننده اقتصادی بود.
ترامپ معتقد بود که این معامله بیش از حد ملایم است و به ایران اجازه می دهد برنامه موشکی خود را ادامه دهد و اقدامات بی ثبات کننده ای را در خاورمیانه ادامه دهد ، ضمن اینکه از مزایای اقتصادی استفاده می کند. در 8 مه 2018 ، وی رسماً ایالات متحده را از این توافقنامه پس گرفت و تحریم های شدید اقتصادی را بر روی ایران تغییر داد. این نشانگر آغاز دوره جدیدی از خصومت بین دو کشور بود – یکی که با جنگ اقتصادی ، استقرار نظامی و ناآرامی های منطقه ای مشخص می شود.
کمپین “حداکثر فشار”
دولت ترامپ آنچه را که آن را “حداکثر فشار” نامید ، راه اندازی کرد. ایالات متحده تحریم هایی را برای هدف قرار دادن صادرات نفت ایران ، بخش بانکی ، صنعت حمل و نقل و موارد دیگر دوباره آغاز کرد. هدف این بود که ایران را مجبور به مذاکره هسته ای کند و حمایت خود را از گروه هایی مانند حزب الله در لبنان ، حوثی ها در یمن و شبه نظامیان در عراق و سوریه مهار کند.
این تحریم ها به سختی به اقتصاد ایران رسید. ارز آن فرو ریخت ، تورم افزایش یافت و صادرات نفت به میزان قابل توجهی کاهش یافت. با این حال ، به جای بازگشت به جدول مذاکره ، ایران مسیری متعهد را انتخاب کرد. شروع به نقض شرایط توافق هسته ای – غنی شدن اورانیوم فراتر از محدودیت های توافق شده و انباشت مواد هسته ای.
منطقه ای در لبه
تنش ها به سرعت افزایش یافت. در سال 2019 ، مجموعه ای از حملات مرموز به تانکرهای نفتی در خلیج فارس در ایران مقصر شناخته شد ، اگرچه تهران درگیری را انکار کرد. بعداً در همان سال ، شبه نظامیان تحت حمایت ایران متهم به حمله به پایگاه های ایالات متحده در عراق شدند.
این ایستادگی در ژانویه سال 2020 به یک نقطه جوش رسید ، هنگامی که یک حمله هواپیماهای بدون سرنشین ایالات متحده در نزدیکی فرودگاه بین المللی بغداد ، ژنرال قسم سلیمانی ، فرمانده نیروی نخبگان نخبگان ایران را به قتل رساند. دولت ترامپ ادعا كرد كه سولیمانی در حال برنامه ریزی حملات قریب الوقوع به دیپلمات ها و سربازان آمریكا بود. با این حال ، مرگ وی توسط بسیاری به عنوان یک تحریک خطرناک دیده می شد.
ایران روزها بعد با راه اندازی موشک های بالستیک در دو پایگاه ایالات متحده در عراق پاسخ داد. اگرچه هیچ جان آمریکایی از بین نرفت ، بیش از 100 سرباز دچار آسیب دیدگی مغزی شدند. جهان با ترس از یک جنگ در مقیاس کامل ، عصبی را تماشا می کرد.
پاسخ بین المللی
سیاست ایران ترامپ در سطح جهانی بحث برانگیز بود. متحدان اروپایی که توافق هسته ای اصلی را امضا کرده بودند ، با ترس از این که منطقه را بی ثبات می کند و تلاش های دیپلماتیک را تضعیف می کند ، مخالف عقب نشینی ایالات متحده بودند. آنها سعی کردند JCPOA را زنده نگه دارند ، اما با افزایش تخلفات ایران ، تلاش های آنها تأثیر محدودی داشت.
چین و روسیه از ایالات متحده به دلیل تنش در تنش انتقاد کردند. در داخل ایالات متحده ، منتقدین استدلال كردند كه سیاست های ترامپ به طور دیپلماتیک آمریكا را منزوی كرده و منطقه را بدون دستیابی به نتایج معنی دار خطرناک تر می كند.
تأثیر بر سیاست داخلی ایران
در داخل ایران ، سیاست های ترامپ باعث افزایش احساسات ضد آمریکایی شد. با این حال ، آنها همچنین نارضایتی داخلی را عمیق تر کردند. اعتراضات گسترده در سال 2019 و 2020 به دلیل مشکلات اقتصادی و فساد دولت آغاز شد ، اگرچه بسیاری از آنها به طرز وحشیانه ای سرکوب شدند. رهبران ایران ، از جمله رهبر عالی آیت الله علی خامنه ، اقدامات ترامپ را اثبات خصومت آمریکایی نسبت به مردم ایران به تصویر کشیدند.
جالب اینجاست که درگیری با ایالات متحده به هاردینرهای ایران اجازه می داد تا حفظ سیاست داخلی را تقویت کنند و صدای اصلاح طلبانه ای را که از تعامل با غرب حمایت کرده بودند ، تضعیف کنند.
هدف و میراث ترامپ
ترامپ بارها و بارها گفت که می خواهد در مورد “معامله بهتر” با ایران مذاکره کند – این نه تنها جاه طلبی های هسته ای خود را محدود می کند بلکه فعالیت های منطقه ای و برنامه موشکی آن را نیز محدود می کند. اما هیچ معامله ای در دوران ریاست جمهوری وی تحقق نیافته است.
در زمان ترک مقام در ژانویه سال 2021 ، ایران نسبت به سالها به اورانیوم درجه سلاح نزدیکتر بود. روابط در سطح تاریخی بود و خاورمیانه حتی قطبی تر شده بود ، با شکل گیری اتحادهای جدید – مانند توافق ابراهیم بین اسرائیل و کشورهای عربی – در پاسخ به نفوذ ایران.
نتیجه گیری: یک تغییر ماندگار
رویکرد دونالد ترامپ به ایران ، عزیمت شدید از دیپلماسی به رویارویی بود. دولت وی به امید اینکه ایران را به زانو درآورد ، از قدرت اقتصادی به عنوان سلاح استفاده کرد. در حالی که این استراتژی از نظر اقتصادی ایران را تضعیف می کرد ، نتوانست توافق جدیدی را ایجاد کند یا رفتار ایران را در منطقه تغییر دهد.
در عوض ، سالهای ترامپ و ایران به دوره عدم اطمینان ، قمارهای استراتژیک و تشدید خطرناک تبدیل شدند. تأثیر طولانی مدت این سالها به شکل گیری سیاست خاورمیانه ، دیپلماسی هسته ای و تصمیمات سیاست خارجی ایالات متحده امروز ادامه دارد.
از هم اکنون ، میراث سیاست ایران ترامپ موضوع بحث و گفتگو شدید است – این یک موضع لازم در برابر یک رژیم خصمانه بود ، یا فرصتی از دست رفته برای آرامش صلح
