تاریخچه و فلسفه جشن مهرگان در ایران باستان
جشن مهرگان، یکی از کهن‌ترین و باشکوه‌ترین جشن‌های ایرانی، ریشه در فرهنگ و تاریخ ایران باستان دارد. این جشن که به افتخار مهر یا میترا، ایزد پیمان، دوستی و نور، برگزار می‌شد، نماد عدالت، مهرورزی و همبستگی بود. مهرگان در تقویم زرتشتی برابر با شانزدهم مهرماه (برخی منابع دهم مهر) و در اعتدال پاییزی برگزار می‌شد. این جشن نه تنها نشانه‌ای از تغییر فصل بود، بلکه نوعی تجدید پیمان با ارزش‌های اخلاقی و اجتماعی نیز به شمار می‌آمد.
ریشه‌های تاریخی و فلسفه مهرگان
مهرگان از دوران پیش از زرتشت در ایران رواج داشت و با ظهور دین زرتشتی، جایگاه خود را به عنوان یکی از مهم‌ترین جشن‌ها تثبیت کرد. فلسفه این جشن بر پایه ستایش مهر، ایزد نور و عدالت، و پاسداشت پیمان‌ها و دوستی‌ها استوار بود. در اسطوره‌های ایرانی، مهر به عنوان نگهبان راستی و عدالت، نقش محوری در حفظ نظم جهان داشت. جشن مهرگان نیز به عنوان نمادی از پیروزی نور بر تاریکی و عدالت بر ستم، جشن گرفته می‌شد.
رسوم و آیین‌ها
در ایران باستان، مهرگان با آیین‌های خاصی همراه بود. مردم با پوشیدن لباس‌های نو، تزیین خانه‌ها و برگزاری مراسم ویژه، این روز را گرامی می‌داشتند. از جمله رسوم این جشن، برپایی خوان مهرگان بود که شامل غذاهای سنتی مانند آش مهرگانی، شیرینی‌ها و میوه‌های فصل می‌شد. شعرخوانی، موسیقی و رقص نیز بخشی از جشن بودند. در این روز، مردم به یکدیگر هدیه می‌دادند و به فقرا کمک می‌کردند تا روح مهر و همبستگی را زنده نگه دارند.
مهرگان در جهان امروز
در عصر حاضر، جشن مهرگان نه تنها در ایران، بلکه در میان ایرانیان مهاجر در سراسر جهان نیز برگزار می‌شود. ایرانیان دیاسپورا با حفظ هسته اصلی این جشن، آن را با فرهنگ‌های محلی تلفیق کرده‌اند. برای مثال، در اروپا و آمریکا، مراسم مهرگان با برنامه‌های فرهنگی مانند نمایش فیلم‌های ایرانی، کارگاه‌های آموزشی و بازارهای سنتی همراه است. این جشن‌ها نه تنها نقش مهمی در حفظ هویت ایرانیان دارند، بلکه به غنای فرهنگی جهانی نیز کمک می‌کنند.
تکنولوژی و چالش‌های حفظ فرهنگ
با پیشرفت تکنولوژی، جشن‌هایی مانند مهرگان نیز دچار تحول شده‌اند. شبکه‌های اجتماعی و پلتفرم‌های دیجیتال به ایرانیان کمک کرده‌اند تا این جشن را به شیوه‌های نوین برگزار کنند. با این حال، چالش اصلی حفظ اصالت آیین‌ها در مواجهه با جهانی‌شدن است. تلاش برای ترویج این جشن‌ها در میان نسل جوان و آموزش ارزش‌های آن، از جمله راهکارهای حفظ این میراث فرهنگی به شمار می‌رود.
مهرگان در ادبیات
جشن مهرگان در ادبیات ایران نیز جایگاه خاصی دارد. شاعران بزرگی مانند فردوسی در شاهنامه به این جشن اشاره کرده‌اند. در شاهنامه، مهرگان به عنوان روز پیروزی فریدون بر ضحاک و نماد عدالت و رهایی از ستم توصیف شده است. این جشن در ادبیات فارسی به عنوان نمادی از شادی، تجدید حیات و وحدت ملی شناخته می‌شود.
نقش مهرگان در تنوع فرهنگی جهانی
جشن‌های ایرانی مانند مهرگان، به عنوان میراثی جهانی، به غنای فرهنگ بشری کمک می‌کنند. این جشن‌ها نه تنها ایرانیان را به هم پیوند می‌دهند، بلکه به جهانیان نیز ارزش‌هایی مانند مهرورزی، عدالت و همبستگی را منتقل می‌کنند. در عصر جهانی‌شدن، چنین جشن‌هایی فرصتی برای گفت‌وگوی فرهنگی و ترویج درک متقابل میان ملت‌ها فراهم می‌آورند.
با ما در مرشدی همراه شوید
تصویر بالا تزئینی است.
