افغانستان و پاکستان، دو کشور همسایه با تاریخ طولانی و اغلب پرآشوب، بار دیگر بر سر دوراهی قرار گرفته اند. در روز شنبه، 25 اکتبر 2025، هیئت‌های هر دو کشور قرار است در استانبول، ترکیه، برای دور دوم گفتگوهای بحران با هدف کاهش آخرین موج خشونت‌های مرزی – افزایشی که بر اساس گزارش‌های آسوشیتدپرس و ABC Information ده‌ها کشته و صدها زخمی در تنها دو هفته برجای گذاشته است، ملاقات کنند.
فوریت این گفتگوها قابل اغراق نیست. تشدید تنش اخیر پس از یک رشته انفجار در کابل، پایتخت افغانستان آغاز شد. دولت طالبان در کابل به سرعت انگشت خود را به سوی پاکستان نشانه رفت و حملات تلافی جویانه را در امتداد مرز آغاز کرد. اسلام آباد نیز به نوبه خود با آنچه “حملات دقیق” علیه گروه های مسلح در خاک افغانستان توصیف کرد، پاسخ داد. نتیجه؟ به گزارش آسوشیتدپرس و ژورنال دیجیتال، یک رشته غم انگیز از رویارویی ها، با غیرنظامیان و سربازان به طور یکسان در میان آتش گرفتار شدند، به ویژه در استان جنوبی قندهار و شهر مرزی سپین بولدک، جایی که حملات هوایی پاکستان باعث کشته شدن ساکنان و ویران شدن خانه ها شد.
هر دو طرف یکدیگر را به تجاوز متهم می کنند. دولت پاکستان مدعی است که افغانستان چشم خود را بر روی گروه های مسلح – به ویژه طالبان پاکستانی یا TTP – که گفته می شود برای انجام حملات از مرز عبور می کنند می بندد. حاکمان طالبان افغانستان به نوبه خود این اتهام را رد می کنند. این مرز که به خط دیورند معروف است و بیش از 2600 کیلومتر امتداد دارد، از دیرباز منبع تنش بوده است. به گزارش اکونومیک تایمز، افغانستان رسما این خط را به رسمیت نمی شناسد و درگیری های مکرر تنها بی اعتمادی را عمیق تر کرده است.
آخر هفته گذشته، قطر و ترکیه برای میانجیگری برای برقراری آتش بس وارد عمل شدند. این آتش‌بس، اگرچه شکننده است، اما تا حد زیادی برقرار بوده و آرامش را به طور موقت در امتداد مرز بازگرداند. با این حال، مرز برای همه به جز پناهجویان افغان که از پاکستان خارج می‌شوند بسته است – بسته‌ای که عواقب اقتصادی فوری و دردناکی داشته است. اتاق بازرگانی و صنایع افغانستان تخمین می زند که تاجران روزانه میلیون ها دالر را به دلیل توقف ترانزیت و تجارت مرزی از دست می دهند، این واقعیت توسط چندین رسانه از جمله ABC Information و AP تایید شده است.
مذاکرات استانبول پس از دور قبلی مذاکرات در دوحه در 19 اکتبر، که قطر و ترکیه نیز آن را تسهیل کردند، انجام شد. به گفته طاهر اندرابی، سخنگوی وزارت خارجه پاکستان، مذاکرات قبلی بر اقدامات فوری برای توقف تروریسم فرامرزی و بازگرداندن صلح متمرکز بود. اندرابی به خبرنگاران گفت: “در دو تا سه روز گذشته هیچ حمله تروریستی گسترده ای از خاک افغانستان رخ نداده است. بنابراین، مذاکرات دوحه و نتیجه ثمربخش بود. ما دوست داریم این روند در استانبول و پس از استانبول ادامه یابد.”
خود هیأت‌ها منعکس کننده مخاطرات بالا هستند. به گفته ذبیح الله مجاهد، سخنگوی ارشد دولت طالبان، طرف افغان توسط حاجی نجیب معاون وزیر داخله – که در برخی گزارش‌ها از او مولوی رحمت الله نجیب نیز یاد می‌شود – رهبری می‌شود. مجاهد در بیانیه ای به نقل از AP و The Financial Occasions گفت: «موضوع باقی مانده در این نشست مورد بحث قرار خواهد گرفت. در همین حال، پاکستان اعضای هیأت خود را فاش نکرده است، اما طاهر اندرابی، سخنگوی وزارت امور خارجه، در مورد انتظارات اسلام آباد با صدای بلند صحبت کرده است.
برای اسلام آباد، خواسته اصلی روشن است: افغانستان باید “کنترل” را بر جنگجویان بر اساس خاک خود، به ویژه آنهایی که با تحریک طالبان پاکستان مرتبط هستند، که پاکستان آنها را تروریست می داند، “بازپس گیرد”. اندرابی بر لزوم وجود یک مکانیسم نظارتی مشخص و قابل راستی آزمایی برای مقابله با آنچه که او آن را “تهدید تروریسم ناشی از خاک افغانستان علیه پاکستان” خواند و جلوگیری از تلفات بیشتر پاکستانی ها تاکید کرد. وی افزود: ما ماه را نمی خواهیم.
افغانستان به نوبه خود اولویت های خاص خود را دارد. دولت طالبان اصرار دارد که مذاکرات باید تمامیت ارضی کشور را تضمین کند. رویارویی‌ها با انفجارهای کابل آغاز شد و در زمانی که وزیر امور خارجه طالبان در حال سفر به هند بود، تشدید شد.
انتظار می رود مذاکرات استانبول فراتر از یک آتش بس موقت باشد. به گفته تحلیلگرانی مانند ابراهیم باهیس از گروه بین المللی بحران، این گفتگوها «بسیار ضروری است، زیرا در اینجاست که مکانیسم نامیده شده در مورد زمانی که پاکستان نگرانی دارد که عناصر ضد پاکستان در داخل افغانستان کارهایی را علیه پاکستان انجام می دهند، مورد توافق قرار می گیرد». بهیس به خبرگزاری فرانسه توضیح داد که این مکانیسم می‌تواند شامل اشتراک‌گذاری اطلاعات باشد، پاکستان مختصات جنگجویان مظنون تحریک طالبان پاکستان را فراهم می‌کند و افغانستان انتظار می‌رود دست به اقدام بزند، نه اینکه پاکستان خودش حملات انجام دهد. با این حال، باهیس هشدار داد: “من چندان امیدوار نیستم که یک مکانیسم فنی واقعاً به محرک های اساسی این چرخه افزایشی رسیدگی کند.”
خطرات نه فقط برای امنیت، بلکه برای معیشت مردم عادی بالاست. بسته شدن مرز تأثیر مخربی بر تجارت، به ویژه برای بازرگانان وابسته به ترانزیت فرامرزی داشته است. طبق گزارش اتاق تجارت و صنایع افغانستان، روزانه میلیون ها دالر از دست می رود و درد اقتصادی در هر دو طرف احساس می شود.
ترکیه، میزبان مذاکرات آتی، حمایت خود را از تلاش‌های صلح اعلام کرده است، اما جزئیاتی درباره نشست روز شنبه منتشر نکرده است. مقامات ترکیه با تکرار احساسات میانجی‌گران در دوحه، متعهد شده‌اند که «به حمایت از تلاش‌ها» برای تقویت صلح و ثبات ادامه دهند.
مسیر پیش رو مملو از چالش است. آتش بس 48 ساعته اولیه که پس از دور اول خشونت با عجله اعلام شد، تقریباً بلافاصله سقوط کرد و هر یک از طرفین دیگری را مقصر دانست. آتش‌بس دوم با میانجیگری قطر و ترکیه تاکنون برقرار بوده است، اما شرایط آن نامشخص است و خطر خشونت‌های مجدد زیاد است.
آنچه هر دو طرف می خواهند، حداقل در ظاهر، مستقیم است: افغانستان به دنبال حفظ حاکمیت ارضی خود است، در حالی که پاکستان می خواهد به حملات فرامرزی پایان دهد و امنیت شهروندان خود را تضمین کند. اما بی‌اعتمادی عمیق، حضور گروه‌های مسلح در امتداد مرز، و پویایی گسترده‌تر منطقه‌ای – به‌ویژه نقش هند و اتحادهای دیرینه – راه‌حلی پایدار را گریزان می‌سازد.
در حالی که مذاکره کنندگان در استانبول گرد هم می آیند، جهان از نزدیک نظاره گر آن است. نتیجه این گفت‌وگوها نه تنها می‌تواند سرنوشت منطقه مرزی، بلکه مسیر گسترده‌تر روابط بین دو کشور را تعیین کند که اغلب در تضاد بوده‌اند، اما به‌طور جدایی ناپذیری با جغرافیا، تاریخ و زندگی میلیون‌ها نفری که سرزمین‌های مرزی را وطن می‌خوانند، پیوند خورده‌اند.
با توجه به بسته بودن مرز به روی اکثر ترانزیت ها، خشونت متوقف شده اما فراموش نشده است، و هزینه های اقتصادی و انسانی در حال افزایش است، خطرات برای نشست روز شنبه به سختی می تواند بیشتر باشد. اینکه آیا این آخرین تلاش برای گفت و گو می تواند چرخه اتهام و انتقام را بشکند یا نه، باید دید، اما در حال حاضر، امید بر روی میز مذاکره در استانبول است.
