به دنبال سفر تاریخی رئیس جمهور نیکسون به چین در اوایل دهه 1970 ، بسیاری معتقد بودند که تقویت روابط اقتصادی با چین راه را برای اتحادهای قوی تر و منافع متقابل هموار می کند. این خوش بینی اولیه در مورد ادغام اقتصادی با چین ریشه در این فرض داشت که یک چین رو به رشد و مرفه به ناچار در نظم بین المللی لیبرال ادغام می شود ، ارزش های دموکراتیک را در بر می گیرد و به یک شریک قابل اعتماد در مدیریت جهانی تبدیل می شود. روایت غالب یکی از همگرایی ها بود ، جایی که وابستگی متقابل اقتصادی باعث ایجاد هماهنگی سیاسی می شود و به قدرتهای غربی اطمینان می دهد که صعود چین تهدیدی نیست بلکه یک فرصت همکاری است. با این حال ، جان میرشیمر ، نظریه پرداز سیاسی ، استدلال كرد كه چنین وابستگی متقابل ممكن است كشورها را در معرض خطرات استراتژیک قرار دهد و به تأثیر فزاینده چین وابسته باشد. وی اظهار داشت که یک قدرت در حال افزایش ذاتاً بدون در نظر گرفتن ادغام اقتصادی آن ، به دنبال به چالش کشیدن نظم تعیین شده خواهد بود. امروز ، این بحث تأکید می کند که شکاف ژئوپلیتیکی رو به رشد است ، جایی که چین و روسیه زمینه مشترک را پیدا می کنند ، نظم بین المللی غربی را به چالش می کشند و محاسبه اشتباه اساسی در سیاست خارجی غربی را نشان می دهند.
از دستمال تا ثروت: چگونه یک مرد به ایجاد یک ابرقدرت کمک کرد
سفر از یک کشور بسته و منزوی به یک نیروگاه اقتصادی جهانی با تغییر چشمگیر در رهبری و ایدئولوژی آغاز شد. پس از درگذشت رهبر افسانه ای کمونیست چینی مائو زدونگ در سال 1976 ، چین یک کشور فقیر و کشاورزی بود که هنوز از هرج و مرج انقلاب فرهنگی عقب نشینی می کرد. “باند چهار” ، یک جناح رادیکال به رهبری بیوه مائو ، کشور را به سمت زمین سوق داد و قدرت را از طریق پاکسازی های جزمرانه و استحکام ایدئولوژیک تثبیت کرد. تنها پس از دستگیری آنها ، یک جناح عملی تر در درون سیاست چین ، که به دنبال تثبیت ملت بود ، دنگ شیائوپینگ را از محاصره سیاسی آزاد کرد. دنگ که قربانی پاکسازی مائو در طول انقلاب فرهنگی شد ، به عنوان یک رهبر با دید روشن ظاهر شد: برای مدرن سازی چین با هر وسیله لازم. رهبری وی یک محوری عمیق به دور از جزم مائوئیست به سمت اصلاحات اقتصادی عملی نشان داد و صحنه را برای یکی از قابل توجه ترین تحولات اقتصادی در تاریخ مدرن قرار داد.
فلسفه دنگ ، که غالباً با رویکرد عملی وی در “عبور از رودخانه با احساس سنگها” خلاصه می شود ، در دوره ای معروف به “اصلاح و باز شدن” استفاده کرد. وی با باز کردن درهای چین برای سرمایه گذاری و همکاری با غرب شروع به کار کرد و اقتصاد سفت و سخت تحت کنترل دولت را به نفع یک مدل ترکیبی که اصول بازار را پذیرفته بود ، از بین برد. تجدید نظر برای شرکت های غربی غیرقابل انکار بود: یک بازار وسیع ، بدون استفاده و استخر عظیم کار ارزان. این امر منجر به انتقال گسترده قابلیت های تولید از غرب به چین شد ، زیرا شرکت های چند ملیتی کارخانه های خود را برای سرمایه گذاری در هزینه های تولید پایین تر جابجا کردند و باعث ایجاد میلیارد ها دلار سود شدند. دنگ این اخلاق فرهنگی جدید را با نقل قول مشهور خود ، “ثروتمند بودن ثروتمند بودن” بیان کرد ، یک عزیمت بنیادی از آرمان های جمع گرایانه مائو. این عبارت واحد ذهنیت شهروندان معمولی چینی را تغییر داده و تمرکز آنها را از دست و پا زدن کار دستی به دنبال ثروت و جاه طلبی شخصی تغییر می دهد. دنگ با مشاوره با همكاران خود در سیاست ، به آنها هشدار داد كه “از زمان شما” پیروی كنند تا از جنگ ها و بحران هایی كه ممكن است از توسعه داخلی چین منحرف شود ، جلوگیری كنند.
تجزیه و تحلیل شورت چشمگیر عواقب ناخواسته تخم ریزی
در این دوره بحرانی نوسازی چین ، تمرکز اصلی استراتژیک غرب بر تهدیدات اتحاد جماهیر شوروی برطرف شد. در طول جنگ سرد ، استراتژی ژئوپلیتیک تأسیس روابط اقتصادی با چین را به عنوان ابزاری برای تعادل نفوذ شوروی در اولویت قرار داد. فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در سال 1991 چشم انداز جهانی را تغییر داد و ایالات متحده را به عنوان تنها ابرقدرت جهان ترک کرد. این لحظه از قطبی بودن این دیدگاه غالب را تقویت کرد که دموکراسی لیبرال غربی پیروز شده است و همه ملل ، از جمله یک چین در حال ظهور ، سرانجام از یک مسیر مشابه پیروی می کنند. ارقام تأثیرگذار در سیاست خارجی غربی از این دیدگاه حمایت کرد.
در میان آنها ، تایتان های سیاسی مانند هنری کیسینجر و Zbigniew برژینسکی علیه لزوم مهار چین استدلال کردند. آنها اظهار داشتند که یک چین مرفه یک چین دموکراتیک خواهد بود ، که به طور طبیعی خود را با غرب تراز می کند و به طور بالقوه به ائتلاف آینده علیه روسیه رستاخیز می پیوندد. با این حال ، این استدلال ثابت شد که اساساً کوتاه بینانه است. پروفسور جان میرشیمر ، یک نظریه پرداز برجسته واقع گرایانه ، بحث و گفتگو با برژینسکی را در سال 1991 در مورد نمایش تاکر کارلسون بازگو می کند ، جایی که وی برای سیاست حاوی چین استدلال کرد. برژینسکی ، به نوبه خود ، خواستار ثروتمند شدن چین شد و ادعا کرد که این اطمینان است که ملت سرانجام با انتخابات آزاد و حقوق بشر به یک دموکراسی لیبرال تبدیل می شود. این بحث شکاف فکری را که سیاست بعدی را شکل می دهد ، محاصره می کند ، با خوش بینی غالب لیبرال که نگرانی های واقع گرایانه را تحت الشعاع قرار می دهد.
امروز ، هشدارهای Mearsheimer نبوی به نظر می رسد. برخلاف انتظارات غربی ، چین دموکراسی لیبرال را پذیرفته است. درعوض ، این قدرت اقتصادی خود را برای تقویت یک کشور استبدادی ، گسترش ارتش خود و طرح نفوذ خود در سطح جهان اعمال کرده است. وابستگی متقابل اقتصادی ، که زمانی به عنوان حفاظت از صلح تلقی می شد ، اکنون ملل را در معرض خطرات استراتژیک قرار می دهد. چشم انداز ژئوپلیتیکی با ظهور یک محور قدرت جدید: چین و روسیه به طرز چشمگیری تغییر کرده است. این دو کشور ، که با شک و تردید مشترک از نظم بین المللی غربی به رهبری غربی متحد شده اند ، در به چالش کشیدن وضع موجود زمینه مشترکی پیدا کرده اند. این اتحاد ، که با همکاری اقتصادی و نظامی تقویت می شود ، نتیجه مستقیم یک سیاست غربی است که در اولویت سودهای مالی کوتاه مدت و یک فرض ناقص در مورد پیوند غیرقابل توصیف بین سعادت و آزادسازی سیاسی قرار دارد.
در پایان ، افزایش شهاب سنگ چین از یک کشور پس از مائو به یک ابرقدرت جهانی نتیجه اصلاحات اقتصادی عملی دنگ شیائوپینگ و صبر استراتژیک وی بود. با این وجود ، یک اشتباه انتقادی از طرف سیاست گذاران و دانشگاهیان غربی که تصور می کردند ادغام اقتصادی به طور طبیعی منجر به تراز سیاسی می شود ، این پیشرفت را قادر می سازد. میراث این فرضیه ناقص ، واقعیت فعلی ژئوپلیتیکی است ، جایی که یک چین ادعا و با اعتماد به نفس ، در تراز کردن با روسیه ، اکنون چالش مهمی را برای نظم بین المللی ایجاد می کند که غرب یک بار با اطمینان رهبری می کرد. بنابراین ، داستان ظهور چین نیز داستانی از کوتاه بودن استراتژیک غرب است.
نظرات بیان شده در این مقاله متعلق به نویسنده است و لزوماً منعکس کننده سیاست تحریریه مانیتور خاورمیانه نیست.
