اخیراً یک سلسله درگیری مرگبار در خط دیورند بین جنگجویان طالبان و ارتش پاکستان رخ داده است. مرز 1600 مایلی مورد مناقشه بین افغانستان و پاکستان محل درگیری های شدید بود.
افغانستان ابتدا پاکستان را به انجام حملات هوایی در کابل، پایتخت، متهم کرد و حملات تلافی جویانه ای را آغاز کرد که جرقه درگیری را در 10 اکتبر آغاز کرد. قطر مذاکرات را در دوحه تسهیل کرد، جایی که هر دو طرف با آتش بس موافقت کردند. با این وجود، این آتش‌بس تضمین نمی‌کند که روابط دوجانبه در آینده نزدیک به حالت عادی قبلی خود بازخواهد گشت و احتمال اشتباه محاسباتی را نیز منع نمی‌کند.
مدت زیادی است که تنش بین کابل و اسلام آباد افزایش یافته است. به گفته دولت پاکستان، رژیم کنونی افغانستان قبلاً با خودداری از محدود کردن فعالیت‌های تحریک طالبان پاکستان (TTP) که به طالبان پاکستانی معروف است، تصمیم گرفته است.
در مقابل، طالبان تاکید کرد که مناطق مرزی قبیله‌ای پاکستان پناهگاه امنی برای تروریست‌های وابسته به دولت اسلامی استان خراسان (ISKP) است که به طور ضمنی توسط ارتش پاکستان و آی‌اس‌آی حمایت می‌شوند. ISKP دشمن اصلی طالبان افغانستان است و اغلب رهبران و فرماندهان میدان جنگ را هدف قرار می دهد.
تحریک طالبان پاکستان به دلیل کوته فکری سیاستگذاران پاکستان به عنوان یک نگرانی امنیتی مهم برای پاکستان ظاهر شده است. قبل از ظهور طالبان افغانستان در افغانستان، مقامات پاکستانی این تصور را تبلیغ می کردند که طالبان افغانستان و پاکستان با هم ارتباطی ندارند. علاوه بر این، آنها تهدید فزاینده تحریک طالبان پاکستان را به سازمان های اطلاعاتی خارجی که توسط دولت های سابق افغانستان حمایت می شوند، نسبت دادند. مقامات نظامی پاکستان، به ویژه از آی اس آی، تاکید کردند که به قدرت رسیدن طالبان، تحریک طالبان پاکستان را وادار به عقب نشینی از خاک افغانستان می کند و در نهایت منجر به نابودی سازمانی اجتناب ناپذیر آن می شود.
در واقع، چنین نتیجه ای رخ نداد. در عوض، مسئله طالبان پاکستان به یک شورش معکوس تبدیل شد که از نظر تاکتیکی توسط رژیم طالبان افغانستان کمک می‌کرد. این پدیده اولیه وضعیت اسلام آباد را معکوس کرده است و طنز وحشتناکی را ارائه می دهد که در آن ثبات پاکستان توسط متحدان مهم سابق آن به خطر می افتد.
در حال حاضر، تحریک طالبان پاکستان (TTP) عامل اصلی درگیری بین پاکستان و افغانستان است. با این حال، عوامل دیگری نیز وجود دارد که به کاهش وضعیت روابط دوجانبه کمک می کند.
بی اعتمادی عمیق: طالبان تمایلی ندارند که به عنوان نمایندگان پاکستان تلقی شوند. در پاسخ به فشار آمریکا، دولت پاکستان در گذشته به سرعت به دشمن تبدیل شد و حتی تا آنجا پیش رفت که رهبران طالبان را به ایالات متحده تحویل داد. در نتیجه، آنها اعتماد خود را به دولت پاکستان، به ویژه تشکیلات نظامی آن، از دست داده اند. طالبان پیوسته نسبت به خیانت پاکستان ابراز خشم و خاطره داشتند. طالبان در طول حضور نیروهای آمریکایی در افغانستان به دلیل نیاز به پناهگاه‌ها و مصلحت‌های سیاسی، روابط خود را با پاکستان حفظ کرده و دوباره برقرار کردند. با این وجود، طالبان دیگر برای بقای خود به پاکستان متکی نیستند، زیرا پناهگاه ها دیگر ضروری نیستند.
اختلاف مرزی– مرز اف-پاک، که به آن خط دیورند نیز گفته می شود، منبع اضافی درگیری بین پاکستان و طالبان افغانستان است. طالبان، مانند تمام دولت های قبلی افغانستان، همچنان از به رسمیت شناختن خط دیورند به عنوان مرز بین دو کشور خودداری می کند. در واقع، ارتش پاکستان و نیروهای طالبان در چند سال گذشته در یک رشته درگیری در امتداد مرز شرکت داشته اند، تحولی که بسیاری را غافلگیر کرد.
بهره برداری پاکستان از مذاکرات صلح– در ابتدا، طالبان افغانستان از مذاکرات صلح در کابل حمایت کردند و به دستور تشکیلات پاکستانی به عنوان میانجی بین تحریک طالبان پاکستان و پاکستان عمل کردند. با این وجود، طالبان افغانستان از رفتار فریبکارانه پاکستان در جریان مذاکرات با تحریک طالبان پاکستان خشمگین شدند. پاکستان از این گفتگو به عنوان تله ای برای جذب فرماندهان ارشد تحریک طالبان پاکستان از جنگل به میز مذاکره استفاده کرد و تنها چند تن از آنها را در خاک افغانستان هدف قرار داد و ترور کرد.
باج خواهی اقتصادی پاکستان– پاکستان پیوسته به دنبال وابستگی اقتصادی افغانستان به آن بوده است. بندر کراچی پاکستان به دلیل وضعیت محصور در خشکی، اکثر تجارت بین المللی افغانستان را انجام می دهد. پاکستان در موارد متعدد از وابستگی این افغان ها به عنوان ابزاری برای اجبار و فشار استفاده کرده است. تجارت ترانزیتی افغانستان (ATT) در حال حاضر به حالت تعلیق درآمده است. طالبان برای ایجاد مسیرهای تجارت بین المللی جایگزین، تلاش کرده اند تا به بندر استراتژیک چابهار ایران که در جنوب شرقی کشور قرار دارد دسترسی پیدا کنند.
تنوع استراتژیک– دولت طالبان در نظر دارد با ایجاد مشارکت با همه بازیگران اصلی منطقه، مجموعه ژئوپلیتیکی خود را متنوع کند. طالبان تلاش های هماهنگی را برای برقراری مجدد روابط صمیمانه تاریخی بین هند و افغانستان انجام داده است. دلیلش این است. مقامات طالبان از شرکت های هندی خواسته اند تا کار روی پروژه های زیربنایی متوقف شده را از سر بگیرند. دهلی نو در حال بررسی این درخواست است. علاوه بر این، دهلی نو در واکنش به گسترش طالبان، مأموریت فنی خود را در کابل به یک کمیسیون عالی ارتقا داده است. این پیشروی طالبان نسبت به هند نگرانی سیاستگذاران پاکستانی را برانگیخته است.
رویکرد استراتژیک پاکستان در قبال افغانستان کاملاً ناقص است. سیاستگذاران پاکستانی افغانستان را مکانی برای کسب مزیت استراتژیک نسبت به هند می دانستند. این سیاست نظامی که از آن به عنوان “عمق استراتژیک” یاد می شود، شامل استفاده پاکستان از افغانستان به عنوان یک “دارایی نظامی” است. حتی برخی از سیاستگذاران پاکستانی قبلاً از افغانستان به عنوان استان پنجم خود یاد می کردند.
در انتظار حمله نظامی در مقیاس وسیع توسط هند، پاکستان تلاش های هماهنگ برای ایجاد افغانستان به عنوان یک پایگاه استراتژیک و افزایش عمق استراتژیک آن در طول سال ها انجام داده است. این سیاست منجر به دخالت گسترده پاکستان در سیاست داخلی افغانستان شده است. ایجاد نگرانی های مهم مبنی بر اینکه هدف انفرادی پاکستان تبدیل همسایه خود به یک کشور مشتری است و در نتیجه روابط را تشدید می کند. پیروی پاکستان از سیاست عمق استراتژیک باعث ایجاد نارضایتی عمیق در میان مردم عادی افغان نسبت به پاکستان شده است که اکنون فوران کرده است.
به دلیل بیزاری گسترده پاکستان در جامعه افغانستان، طالبان از این که به عنوان دست نشانده اسلام آباد تلقی شوند واهمه دارند. اسلام آباد باید بپذیرد که طالبان کنونی از طالبانی که قبلاً با آنها در ارتباط بوده اند متمایز است. پاکستان و افغانستان قادر به حفظ رابطه حامی و مشتری نیستند.
هدف دیرینه اسلام آباد برای ایجاد یک دولت کابل که به شدت به پاکستان متکی باشد، در نهایت شکست خورده است. پاکستان برای اعمال فشار بر طالبان افغانستان اقدامات یک جانبه از جمله اخراج پناهجویان افغان و اجرای حملات هوایی در داخل خاک افغانستان را اجرا می کند. اما این تحرکات تمام حسن نیت دیپلماتیک پاکستان در گذشته را در افغانستان از بین برده است. اقدامات غیر محتاطانه پاکستان افکار عمومی از قبل متخاصم در افغانستان را نسبت به پاکستان بیش از پیش بیگانه خواهد کرد. ضروری است که سیاستگذاران در اسلام آباد شکست سیاست خود در افغانستان و نیاز به بازنگری کامل را تشخیص دهند.
