دره Ferghana ، که بر روی نقشه سیاسی بین قرقیزستان ، تاجیکستان و ازبکستان تقسیم شده است ، از زمان فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی شبیه به یک میدان نبرد است. طی سه دهه گذشته صدها نفر در درگیری ها و درگیری های مسلحانه در منطقه کشته شده اند. شرایط کشاورزی هر نوع وضوح به ظاهر غیرممکن را ارائه می دهد: منابع در این منطقه عمدتاً کشاورزی ، پر جمعیت و خشک محدود هستند. علاوه بر این ، مقامات در هر سه ایالت از درگیری های مرزی برای اهداف سیاسی داخلی استفاده می کردند.
در 31 مارس ، با این حال ، روسای جمهور قرقیزستان ، تاجیکستان و ازبکستان در شهر تاجیک خوژند به طور جدی جمع شدند اعلام کردن پایان همه اختلافات ارضی آنها. درگیری های آینده را نمی توان به طور کامل رد کرد. اما در حال حاضر ، رهبران آسیای میانه مزایای بسیار بیشتری از همکاری را از تجاوز می بینند. این ممکن است تنها ضامن ثبات در منطقه Ferghana باشد.
مرزهای ملی در آسیای میانه فقط در دهه 50 مشخص شد و جمهوری ها از نتیجه ناراضی بودند. درگیری های منظم اتفاق افتاد بین جمهوری های آسیای میانه حتی در دوران اتحاد جماهیر شوروی ، هنگامی که مرزهای بین آنها صرفاً اداری بود. هنگامی که اتحاد جماهیر شوروی سقوط کرد ، هر کشور تازه مستقل شروع به تفسیر اختلافات در نقشه های قدیمی اتحاد جماهیر شوروی به نفع خود کرد ، که این مسئله فقط مشکل را تشدید می کرد.
تلاش های زیادی برای حل این تناقضات صورت گرفت. بلافاصله پس از استقلال ، کشورهای آسیای میانه امضا کردند اعلامیه آلماتی شناخت و احترام به یکپارچگی سرزمینی یکدیگر و عدم تحمل مرزهای موجود. با این حال ، این کار کمی برای جلوگیری از درگیری ها در عمل انجام نداد: همه کشورها ادعاهای ارضی را علیه همسایگان خود حفظ کردند.
قزاقستان و ترکمنستان نسبتاً سریع در مورد مرز خود موافقت کردند. از طرف دیگر ازبکستان برای سالهای متمادی تا حد امکان انعطاف پذیر رفتار می کرد. اسلام کریموف ، اولین رئیس جمهور خود ، به سادگی در مورد سازش بی علاقه بود. تاشکنت به طور یک جانبه مرز خود را مشخص کرد و سیم خاردار و پاسگاه ها را در قلمرو مورد اختلاف با قرقیزستان و تاجیکستان نصب کرد. حتی هنگامی که یک گروه تروریستی ، جنبش اسلامی ازبکستان ، در سال 1999 به دره Ferghana رسید ، حتی در بعضی از مناطق مرز معادن قرار گرفت.
Shavkat Mirziyoyev ، که در سال 2016 جانشین کریموف شد ، استراتژی سیاست خارجی ازبکستان را تعمیر کرد و به طور فعال در ایجاد روابط با همسایگان خود شرکت کرد. در نتیجه ، تمام اختلافات مربوط به مرزهای ازبک تا اوایل دهه 2020 برطرف شد. تقابل تاجیکستان و قرقیزستان ادامه یافت. روابط سخت بین دو رهبر ، امومالی رحمان و سادیر جاپاروف ، تحت الشعاع قله های آسیای میانه و درگیری های مرزی ، ثبات کل منطقه را زیر سوال می برد.
اوضاع بدتر شد زیرا هر دو طرف به طور فزاینده ای از لفاظی های ناسیونالیست پوپولیستی برای بسیج جمعیت استفاده می کردند. نمایندگان قرقیز صادر کردند اولتیماتوم به همتایان تاجیک و انجام شده تمرینات نظامی در مرز. رهبری تاجیکستان پاسخ داد به سختی و حتی متعصبانه ، در نتیجه درگیری های مهم مرزی در سالهای 2021 و 2022. این دور تازه مبارزه با تشدید خطرناک به روش های مهم بود: شبه نظامیان مسلح در لباس غیرنظامی شروع به کار کردند شرکت کردن در درگیری در کنار سربازان حرفه ای ، و هر طرف از سلاح های کوچک به طیف کاملی از سلاح ها ، از جمله توپخانه و هواپیماهای بدون سرنشین پیشرفت می کرد.
با این حال ، هنگامی که فشار به بیل آمد ، بیشکک و Dushanbe خونریزی نمی خواستند. هنگامی که این درگیری در آوریل 2021 شعله ور شد ، نمایندگان کمیته های مربوط به امنیت ملی ایالتی مربوطه بلافاصله مذاکرات در زمینه تشدید را آغاز کردند. بازگشت به درگیری در سپتامبر سال 2022 هر دو رئیس جمهور را با تعجب به همراه آورد: آنها هنگام شروع تیراندازی در مرز ، در یک اجلاس سازمان همکاری شانگهای در شهر ازبک سامارکند حضور داشتند و به سرعت در مورد آتش بس توافق کردند.
برای رژیم های سیاسی مانند آنهایی که در قرقیزستان و تاجیکستان هستند ، وضعیت تهدید مداوم بهانه خوبی برای تحکیم کنترل بر جامعه است. با این حال ، استفاده بیش از حد از لفاظی های بلیکوز ، شکاف انتزاعی دشمن را به یک تهدید ملموس از بی ثباتی جدی داخلی تبدیل کرده است.
رشد ناسیونالیسم و همچنین افزایش تبعیض علیه تاجیک در قرقیزستان و مخالف قرقره در تاجیکستان نشانه های خطر قریب الوقوع بود. بهبودی تدریجی آسیای میانه از همه گیر Covid-19 فقط به خطرات رژیم حاکم افزود: نارضایتی عمومی به دلیل مراقبت های پزشکی ضعیف و شکنندگی اقتصادی در حال حاضر در حال افزایش بود.
روسیه در اختلافات بین دو سازمان پیمان امنیتی جمعی خود متحدین آهسته است و پس از شروع حمله به اوکراین ، به طور کلی علاقه خود را به این موضوع از دست داد. رئیس جمهور ولادیمیر پوتین پس از ملاقات با جاپاروف و رحون در اکتبر 2022 ، عمومی پذیرفته شده این مسکو “قصد بازی واسطه گر را ندارد.” در عوض ، رئیس جمهور روسیه قول داد نقشه های اتحاد جماهیر شوروی را از بایگانی هایی که قرار بود به طرفین کمک کنند “راه حل پیدا کنند” بیرون بیاورد.
خروج کرملین از میانجیگری ریشه در ناامیدی های گذشته دارد. در سال 2020 ، وزارت امور خارجه روسیه سعی در ارائه خدمات خود داشت ، اما دریافت کرد توجه به اعتراض از سرویس دیپلماتیک تاجیک. عدم موفقیت روسیه در حل و فصل اختلافات ارضی بین جمهوری آذربایجان و ارمنستان نیز باید مورد توجه قرار گیرد. مسکو تصمیم گرفت که در فضای پس از اتحاد جماهیر شوروی ، که هنوز هم کرملین به عنوان منطقه تأثیر انحصاری آن از آن استفاده می کند ، نیازی به یک شکست برجسته دیگر ندارد.
ناتوانی روسیه باعث می شود نقش ازبکستان به عنوان واسطه آشکارتر باشد. تاشکنت روند ادغام منطقه ای را در سال 2018 آغاز کرد ، هنگامی که میرزیویف بدون مشارکت شرکای خارجی مانند روسیه یا چین ، اجلاس های آسیای میانه را از سر گرفت. تا سال 2025 ، رهبری ازبکستان موفق شد گفتگو بین رحون و جاپاروف را از سر بگیرد ، که حتی تا همین اواخر از تکان دادن دست خودداری کرد. درگیری دیپلماتیک تاشکنت در اوایل سال 2025 مشهود بود ، هنگامی که نخست وزیران ازبکستان ، تاجیکستان و قرقیزستان نگهدارنده جلسه ای که به مسائل مرزی اختصاص داده شده است.
برای تمام پیشرفت هایی که حاصل شده است ، موانع عمده برای تعیین محدودیت در پیش است. برای مثال ، مشخص نیست که توافق جدید بین قرقیزستان و تاجیکستان چقدر هموار اجرا خواهد شد. بند دسترسی بی نظیر به تأسیسات مدیریت آب و کانال های آبیاری برای جمعیت محلی با توجه به اقتصاد مناطق مرزی بسیار مهم است: 74 درصد از جمعیت فعال اقتصادی در طرف قرقیز و 75 درصد از طرف تاجیک درگیر کشاورزی هستند. اختلافات در مورد آب قبلاً منجر به درگیری به طور منظم شده است. همچنین هنوز مشخص است که آیا مشخصه مرزها در مناطقی که خانه های قرقیز و تاجیک مبهم هستند ، به راحتی پیش می رود.
مخالفت با سناریوی فعلی وضوح مرزی مطمئناً وجود دارد ، اما رژیم قرقیز برای سرکوب آن بسیار تلاش می کند. نمونه احضار در موارد فعالان قرقیز که مخالف توافق مرزی با ازبکستان در سال 2022 بودند ، چشم انداز فعالیت اعتراضی را کاهش داده است. منتقدان نادر پیمان با تاجیکستان قبلاً عواقب آن را نیز احساس کرده اند: یکی از نمایندگان مجلس ، سلطانبای آیزگیگیتوف ، از وظیفه خود محروم شدبشر
بنابراین ، مشکلات بیشتر را نمی توان رد کرد ، اما برای اولین بار از زمان فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی ، هیچ یک از پنج دولت آسیای میانه هیچ نارضایتی سیاسی علیه یکدیگر ندارند. هر دو عامل سیاسی و اقتصادی نشان می دهد که این ترتیب پایدار است.
در تاجیکستان ، رحون ، که از اوایل دهه 1990 حکمرانی کرده است ، است نزدیک لحظه ای که او باید قدرت را به نسل بعدی واگذار کند: پسرش رستم. آخرین چیزی که او به آن نیاز دارد ، تنش در مرزها است. در همین حال ، قرقیزستان در تلاش است تا الگوی همسایگان مرفه تر خود قزاقستان و به ویژه ازبکستان را تکرار کند.
عامل اقتصادی به طور غیرقابل تفکیک با سیاست در هم تنیده است. همزیستی مسالمت آمیز دو اقتصاد کوچک آسیای میانه – کییرجیزستان و تاجیکستان – فرصتی را برای آنها ایجاد می کند تا به رونق اقتصادی همسایگان ثروتمند خود بپیوندند. از آنجا که تحریم های غربی علیه روسیه باعث منحرف شدن جریان تجارت شد ، گردش مالی تجارت داخلی برای پنج کشور آسیای میانه در سال 2023 از 20 میلیارد دلار فراتر رفت. این کمتر از 9 میلیارد دلار به تازگی سال 2017 بود. همین کار در مورد تجارت با کشورهای خارج از منطقه نیز صدق می کند.
تجاوز روسیه علیه اوکراین باعث شده است که بسیاری از ایالت ها نگاه تازه در آسیای میانه ، و اکنون آنها آماده هستند تا به طور فعال با آن روابط برقرار کنند. جدیدترین اثبات آن اولین آسیای مرکزی اتحادیه اروپا بود قله در 3-4 آوریل در سمکار. در این شرایط ، این پنج کشور احمقانه خواهد بود که چنین فرصت های منحصر به فردی را به خاطر اختلافات مرزی تصویب کنند.
